Ο Θεός «έθετο τον άνθρωπο εν τω παραδείσω της τρυφής εργάζεσθαι αυτόν» λέει η Παλαιά Διαθήκη. Αλλά και στην Καινή Διαθήκη βλέπουμε τον ίδιο τον Κύριο να εργάζεται το «ταπεινό» έργο του ξυλουργού, πριν αρχίσει τη δημόσια δράση Του.
Στη συνέχεια, οι Απόστολοι, ιδιαίτερα ο Απόστολος Παύλος, εργάζονταν «ταις ιδιαίς χερσίν» και συνιστούν την εργατικότητα, ως ιδιαίτερη αρετή και ευλογία. Έτσι, φθάνει μέχρι και σύγχρονες κοινωνίες η εργασία να είναι, όχι μόνο ένα ισχυρό μέσο βιοπορισμού αλλά, να προσφέρει στον εργαζόμενο και κοινωνική καταξίωση, όπως και δυνατότητες για τεχνολογική και πνευματική δημιουργία και επομένως, για προαγωγή του πολιτισμού.
Σήμερα, όμως, το θέμα μας δεν είναι η εργασία, αλλά, ακριβώς το αντίθετό της, η Ανεργία και τα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν εξ αυτής και μέσα στην οικογένεια. Το 2001 είχαμε πάλι ασχοληθεί με το ίδιο θέμα, μόνο που στις μέρες μας η ανεργία είναι ένα πολύ πιο σοβαρό και οξύ πρόβλημα.
Φυσικά, εδώ, δεν αναφερόμαστε στην ηθελημένη ανεργία ατόμων, που από δική τους υπαιτιότητα αποφεύγουν την εργασία, γιατί είναι φυγόπονοι ή τεμπέληδες.
Με τα σημερινά δεδομένα, η ανεργία είναι εν πολλοίς, η αδυναμία εύρεσης εργασίας.
Το πρωταρχικό αίτιο ανεργίας, είναι η δυσαναλογία μεταξύ θέσεων εργασίας και ζήτησης.
Δεύτερο στη σειρά αίτιο ανεργίας, είναι η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας, η οποία δεν συμβαδίζει, συνήθως, με την εκπαίδευση του μέσου ατόμου. Έτσι, έχουμε περιπτώσεις, όπου υπάρχουν κενές θέσεις και όμως, η ανεργία, όχι μόνο δεν μειώνεται, τουναντίον αυξάνει, γιατί οι αιτούντες δεν πληρούν τα προσόντα και τα προαπαιτούμενα…
Τρίτο αίτιο, η ανεργία αυξάνει, γιατί οι απαιτήσεις των ήδη εργαζομένων είναι ασύμφορες για την εργοδοσία. Σιωπηλά, λοιπόν, σε αυτές τις περιπτώσεις, μειώνονται οι θέσεις εργασίας. Ενώ, οι ήδη εργαζόμενοι, με το φόβο της απόλυσης, εργάζονται περισσότερες ώρες για να καλύψουν τα εργασιακά κενά.
Βέβαια, όλα αυτά γίνονται σε βάρος της υγείας, της οικογενειακής γαλήνης και ισορροπίας, αλλά αυτά, δυστυχώς, είναι «ψιλά γράμματα» στον αιώνα της επιδίωξης του υπερπλουτισμού και της υπερπαραγωγικότητας. Η ζωή συνεχίζεται, οι κοινωνίες εξελίσσονται με αυτούς τους ρυθμούς και τα άγχη αυξάνονται, δυστυχώς, κατακόρυφα.
Τέταρτο αίτιο, που ίσως είναι και το πιο σοβαρό, η ανεργία πλήττει την υπερσύγχρονη κοινωνία μας και για έναν άλλο λόγο. Ένα ποσοστό της νεολαίας μας, δυστυχώς, δεν έχει επαρκές αγωνιστικό φρόνημα. Είναι της ήσσονος προσπάθειας, θέλει το πολύ κέρδος με λίγο κόπο, ενώ παράλληλα, η σύγχρονη οικογένεια έχει υπέρμετρες αξιώσεις και απαιτήσεις από τα παιδιά της, δυσανάλογες, πολλές φορές, προς τις δυνατότητές τους. Με αποτέλεσμα, ούτε οι νέοι αυτής της νοοτροπίας να δραστηριοποιούνται να βρουν εργασία, ούτε οι γονείς τους να βλέπουν να ικανοποιούνται τα αίολα όνειρά τους, ως προς την εξέλιξη των παιδιών τους.
Στο σημείο αυτό, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε και σε ένα άλλο ποσοστό νέων, που δεν καταδέχονται να κάνουν, μια πιο «ταπεινή» κατά την εσφαλμένη, φυσικά, αντίληψή τους εργασία, μέχρι να επιτύχουν αυτό που επιθυμούν. Ίσως, όμως, αυτό να ξεκινάει, κάποιες φορές, και από τη νοοτροπία της ελληνικής οικογένειας, κάτι, που δεν συμβαίνει στο εξωτερικό. Εκεί, όπως είναι γνωστό, οι νέοι αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους, από πολύ νωρίς. Έτσι, μπορεί ένα παιδί π.χ. γιατρού, καθηγητή Παν/μιου να εργάζεται προσωρινά, ως σερβιτόρος κ.λ.π.
Υπάρχει, όμως, και αυτό είναι πολύ ελπιδοφόρο, και ένα άλλο ποσοστό νέων, που δεν ανέχονται να ζουν σε βάρος κανενός και έτσι κάνουν και τις πιο «ταπεινές» αλλά τίμιες δουλειές, προκειμένου να μην επιβαρύνουν κανέναν εφ’ ενός και να βοηθήσουν και την πατρική οικογένεια αφ’ ετέρου, όταν υπάρχει ανάγκη, ψάχνοντας, στο μεταξύ, για κάτι καλύτερο και ανάλογο των προσόντων που διαθέτουν.
Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, αλγεινή, βέβαια, η δήλωση από τηλεοράσεως ενός νέου, που ενώ είχε φύγει από το πατρικό του σπίτι, για κάποιο διάστημα, επέστρεψε σε αυτό, γιατί τα χρήματα που κέρδιζε από κάποια δουλειά που έκανε, δεν έφταναν ούτε για τα τσιγάρα, τα ποτά και τις βραδινές εξόδους του! Αυτό, φυσικά, δεν είναι παράδειγμα προς μίμηση. Απλά, μας δείχνει ότι κάποιοι νέοι δεν έχουν διάθεση να προσπαθήσουν κάπως περισσότερο, αλλά επιλέγουν την εύκολη λύση.
Πέραν, όμως, όλων αυτών των διαπιστώσεων, ας σταθούμε και σε ένα άλλο σημαντικό κομμάτι της ύπαρξής μας, που δίνει μια ευρύτερη διάσταση στο θέμα μας. Στα μάτια του Θεού, κάθε ανθρώπινη ψυχή υπάρχει ως ανεκτίμητη αξία και χωρίς, τυχόν, επάγγελμα. Πολύ περισσότερο μάλιστα, όταν αυτό δεν προέκυψε εξ υπαιτιότητας του ατόμου αλλά από δυσμενείς συγκυρίες κοινωνικές κ.λ.π.
Αυτό συνεπάγεται για τον χριστιανό, να αγωνίζεται πρώτιστα για την ψυχική του ωριμότητα και τον ορθό πνευματικό του προσανατολισμό. Αυτά είναι που θα δώσουν αξία και νόημα στο όποιο επάγγελμα εξασκεί η βρίσκεται σε αναζήτηση για να ασκήσει. Όπως επίσης, οφείλει να προσπαθεί να συνδέει την όποια εργασία του με την εντιμότητα, την προσωπική του αξιοπρέπεια, την, κατά το δυνατόν, ανταπόκριση στις υποχρεώσεις του με τον καλύτερο τρόπο σε συνδυασμό με την εξασφάλιση κάποιου χρόνου για την προσωπική του πνευματική τροφοδοσία και ανανέωση.
Γιατί, να μεν, η εργασία είναι μέσον επιβίωσης και γιατί όχι και προσωπικής αυτοβεβαίωσης. Επ’ ουδενί, όμως, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσον ικανοποίησης υπέρμετρων φιλοδοξιών, άμετρου πολιτισμού, ούτε επίδειξης δύναμης ή εκμετάλλευσης των οικονομικώς ασθενέστερων. Γι’ αυτό και χρειάζεται να διαμορφώνει ο χριστιανός εργαζόμενος προσωπικότητα με ήθος και ισχυρή θέληση, ώστε να ναι σε θέση να αντικρούει αποτελεσματικά τους πραναφερθέντες πειρασμούς.
Ίσως, αξίζει τον κόπο να αναφερθούμε εδώ, στον γνωστό και πολύ επιτυχημένο Έλληνα επιχειρηματία Παύλο Ευμορφίδη, ο οποίος ακολουθώντας την συμβουλή του πατέρα του, συνηθίζει να προσλαμβάνει στις επιχειρήσεις του και ένα σημαντικό αριθμό ατόμων με ειδικές ανάγκες, καθώς επίσης και προσφύγων. Και όταν τον ρώτησαν, αν θέλει να περάσει κάποιο μήνυμα, προσλαμβάνοντας ανθρώπους από ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, εκείνος απάντησε: «ο δρόμος ανοίγει, όταν βοηθάς αυτούς που έρχονται πίσω σου. Είναι υποχρέωσή μας να θεωρούμε την υγεία μας δώρο Θεού, και όχι προϊόν τύχης. Όλοι ανεξαιρέτως είμαστε ευάλωτοι, αλλά οι πράξεις μας μαρτυρούν ότι δεν το γνωρίζουμε ή δεν θέλουμε να το μάθουμε. Φανταστείτε, το πώς θα μπορούσε να αλλάξει η ζωή μας, αν συνέβαινε κάτι και προκαλούσε αναπηρία σε μας ή σε ένα μέλος της οικογένειας μας». Και στην ερώτηση, τι θα λέγατε στους νέους μας, σήμερα; Αξίζει το επιχειρηματικό ρίσκο; Η απάντηση του, ήταν : «Να τολμούν να κάνουν τις ιδέες τους πραγματικότητα και να αγωνίζονται γι αυτό». (Οι επιχειρήσεις του παράγουν στρώματα από φυσικά και φιλικά προς το περιβάλλον υλικά).
Πέρα, όμως, από τη θεωρητική πλευρά του προβλήματος της ανεργίας, καιρός είναι να εξετάσουμε και την πρακτική του πλευρά καθώς και τις επιπτώσεις, που μπορεί να έχει μέσα στην οικογένεια.
Σε περίπτωση, λοιπόν, ανεργίας του ή της συζύγου, όπως είναι φυσικό, προκύπτουν πολλά θέματα. Άμεσο και κύριο είναι, η επιβίωση της οικογένειας, όταν δεν υπάρχουν άλλοι υλικοί πόροι, εκτός από την εργασία των συζύγων. Στη συνέχεια, δεν είναι και τόσο εύκολο να υπάρξει οικογενειακή αρμονία, γιατί η ανεργία δεν διαταράσσει μόνο τις ισορροπίες, αλλά κυοφορεί και άλλους μεγάλους κινδύνους για την πορεία της οικογένειας. Γι αυτό είναι ανάγκη να προσέξει ορισμένα βασικά στοιχεία ο ίδιος ο άνεργος:
1). Μετά από το πρώτο σοκ, καλό θα είναι, να αποδεχθεί τη νέα κατάσταση και να την αντιμετωπίσει ενεργητικά. Σε καμιά περίπτωση, δεν πρέπει να απομονωθεί. Γιατί με το να μη κάνει τίποτα όλη την ημέρα, αυτό είναι πόρτα ανοιχτή στην κατάθλιψη.
Πιέζοντας, λοιπόν, τον εαυτό του, πρέπει να βγει από το σπίτι, να συναντήσει άλλα πρόσωπα και να κάνει ενέργειες για να βρει δουλειά, μέσω γνωστών, φίλων, μέσω γραφείων ευρέσεως εργασίας, αγγελιών κ.λ.π. Δεν είναι ντροπή, ότι βρέθηκε σε κάποια στιγμή να ναι άνεργος. Είναι μια δύσκολη κατάσταση, την οποία οφείλει να την παλέψει αλλά με το κεφάλι ψηλά. Να διαθέτει, ει δυνατόν, τα 4/5 του χρόνου του γι αυτό το σκοπό. Αλλά, αν στην περίοδο αυτή της αναζήτησης εργασίας, εισπράξει πολλές απαντήσεις και περνάει ο χρόνος χωρίς επιτυχία, αυτή μόνο η απασχόληση, δεν αρκεί για του εξασφαλίσει θετική εικόνα τον εαυτό του και να γεμίσει τις ημέρες του. Μέχρι, λοιπόν, να βρεθεί εργασία και ο ίδιος να φροντίζει να μη καταβληθεί ψυχικά, ούτε να μεταδίδει στην οικογένειά του, τη δυσθυμία του και τη στεναχώρια του. Δεδομένου ότι ούτε αυτός ούτε η οικογένειά του επεδίωξαν αυτή την κατάσταση.
Βέβαια, σε αυτή τη δύσκολη περίοδο, σημαντικό ρόλο θα παίξει η πίστη του στον Θεό. Αν παράλληλα προς τις φροντίδες που κάνει για εργασία, εμπιστεύεται το πρόβλημά του στην πρόνοια του Θεού – Πατέρα, θα παίρνει δύναμη από Κείνον, ώστε τελικά να αντέξει. Το αντίθετο μπορεί να συμβεί, αν δεν αντιδράσει σωστά. Να απογοητευθεί, οπότε και γι αυτόν και την οικογένειά του τα πράγματα θα δυσκολέψουν ακόμη πιο πολύ. Ακόμη, ας επιδιώκει να βοηθάει τον εαυτό του και με κάποια απλά καθημερινά μέσα. Ας πείσει τον εαυτό του π.χ. και ας μην έχει κέφι, να βγει ένα περίπατο για να αλλάξει διάθεση, να ξεφύγει λίγο από το πρόβλημά του. Όσο και αν αυτό φαίνεται εξωπραγματικό, είναι αναγκαίο, τόσο για τη δική του ψυχική ισορροπία, όσο και της οικογένειάς του.
Μια άλλη πρόταση είναι, στο διάστημα αυτό, της αναζήτησης εργασίας, να διαθέσει και κάποιο χρόνο για τη δική του επιμόρφωση. Επίσης, μπορεί να φανεί χρήσιμος σε κάποιους άλλους, που έχουν την ανάγκη της παρουσίας του (στο νοσοκομείο άρρωστοι, μοναχικοί κ.λ.π.). Ακόμη, μπορεί να γίνει μέλος ενεργό ενός συλλόγου, κυρίως κοινωνικής προσφοράς, οπότε βλέπει γύρω του και άλλα προβλήματα, πιθανόν μεγαλύτερα από τα δικά του.
Ή να ασχοληθεί με ένα σπορ, που του αρέσει και δεν είχε ποτέ διαθέσιμο χρόνο γι αυτό. Με αυτό τον τρόπο ο άνεργος βγαίνει από τον εαυτό του για λίγο, ισορροπεί εσωτερικά, οργανώνει και αξιοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του αποδοτικά και ουσιαστικά. Έχει κάτι να πει στην οικογένειά του, όταν γυρίσει στο σπίτι.
Επίσης, να μη ξεχνάει ποτέ ότι όσο λιγότερο δραστηριοποιείται ο άνθρωπος, τόσο λιγότερο έχει διάθεση να ενεργοποιηθεί (η αδράνεια παρασύρει σε μεγαλύτερη αδράνεια). Εάν διαθέτει τα 4/5 του χρόνου του, στις ενέργειες για ανεύρεση εργασίας, σίγουρα, δε θα έχει ενοχές, όταν επιδίδεται, για λίγο, και σε κάποιες άλλες ασχολίες. Όσο περισσότερους γνωστούς συναντάει, εξ άλλου, τόσο οι πιθανότητες να βρει δουλειά, αυξάνουν.
Η στάση της συζύγου απέναντι στον άνεργο σύζυγό της.
Η γυναίκα, λόγω του διπλού της ρόλου, ως φύλακας του σπιτιού και εργαζόμενη, μπορεί να αντιμετωπίσει πιο εύκολα την νέα κατάσταση, ως άνεργη. Για τον άνδρα, όμως, είναι πολύ πιο δύσκολα. Ο άνδρας, χωρίς εργασία, αισθάνεται μετέωρος, αποτυχημένος, γι αυτό μπορεί να γίνει ακόμα και επιθετικός, γιατί αισθάνεται μειωμένος, ως άνεργος, έναντι όλης της οικογένειάς του.
Οι ρόλοι για τον άνδρα και τη γυναίκα δεν είναι ίδιοι. Ο άνδρας είθισται να θεωρείται ότι είναι ο κουβαλητής, ενώ η γυναίκα ήδη έχει εξασφαλίσει ένας μέρος της αυτοεκτίμησης της από τις καθημερινές ασχολίες της για την οικογένεια.
Γι αυτό, είναι πιο εύκολο γι αυτήν να σταθεί πλάι στον άνεργο άνδρα της, με πολλή κατανόηση και αγάπη, να τον βοηθήσει να αντιμετωπίσουν μαζί με ψυχραιμία και αξιοπρέπεια τη δύσκολη αυτή περίοδο της ζωής τους. Να τον ενθαρρύνει, ποτέ να μη συμπεριφέρεται προς αυτόν απαξιωτικά. Αντίθετα, να επιδοκιμάζει την κάθε του προσπάθεια προς ανεύρεση εργασίας, ανεξαρτήτως αποτελεσμάτων. Η ίδια να πάρει την πρωτοβουλία να μειώσουν όλοι κάποια περιττά έξοδα πρώτα η ίδια να περιορίσει τις απαιτήσεις της, το ίδιο και τα παιδιά.
Επίσης, είναι απαραίτητο να είναι πολύ διακριτική, αν η ίδια εργάζεται. Δεν είναι σωστό, επειδή ο άνδρας της δεν εργάζεται, να περιμένει απ’ αυτόν να κάνει όλο το νοικοκυριό. Αλλά, και όταν σε κάτι βοηθάει, ας μην είναι έτοιμη για αρνητική κριτική. Αν δεν εργάζεται, ας φροντίσει τώρα, μήπως μπορέσει και βρει κάποια εργασία. Παρ’ όλα αυτά, ας προσπαθεί να μη στερεί την οικογένειά της από μικροχαρές, που δεν απαιτούν πολλά έξοδα. Ένα καλοστρωμένο τραπέζι κάποιο βράδυ που είναι μαζί όλη η οικογένεια, ένα γλυκό, λίγη μουσική, μια καλή συντροφιά με φίλους, δίνει ένα τόνο χαράς, αισιοδοξίας.
Βέβαια, ορθό και δίκαιο είναι το ίδιο να ισχύει και για τον άνδρα. Όταν, δηλαδή, αυτός εργάζεται και η σύζυγος όχι, για κάποιο συγκεκριμένο διάστημα, θα πρέπει να φέρεται αντίστοιχα. Να δείχνει και αυτός κατανόηση προς αυτήν, οπότε ανάλογη θα είναι και η συμπεριφορά του.
Όσο για τα παιδιά, ανάλογα με την ηλικία τους, θα πρέπει να ενημερώνονται και να μετέχουν, στο πρόβλημα. Το σημαντικότερο, η μητέρα να εμπνεύσει προς τα παιδιά της, τη διατήρηση του σεβασμού προς τον πατέρα τους. Να μη μειωθεί το κύρος του πατέρα στην ψυχή των παιδιών. Όταν όλα τα μέλη της οικογένειας μιλούν ανοιχτά, αυτό επιτρέπει να συνειδητοποιήσουν καλύτερα την κατάσταση. Τα μεγαλύτερα παιδιά, συχνά, τότε, κινητοποιούνται, γίνονται πιο εξυπηρετικά, λιγότερο απαιτητικά και στο σχολείο καταλαβαίνουν ότι πρέπει να εργαστούν πιο σοβαρά και υπεύθυνα. Έτσι, όχι μόνο δεν θα προσθέτουν προβλήματα, αλλά απεναντίας, θα δίνουν χαρά στους γονείς τους, που τόσο την χρειάζονται στη δύσκολη αυτή περίοδο, που περνάει η οικογένεια. Και επειδή όλες οι καταστάσεις της ζωής μας έχουν τα υπέρ και τα κατά αυτό που συνήθως λέγεται «ουδέν κακόν αμιγές καλού», στην προκειμένη περίπτωση για τα ζευγάρια που έχουν παιδιά, η θετική πλευρά είναι, ότι στο διάστημα που βρίσκονται σε αναζήτηση εργασίας, φυσικό είναι να έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Ας ασχοληθούν, λοιπόν, πιο ουσιαστικά και με τα παιδιά τους. Να τα ακούσουν με μεγαλύτερη υπομονή, με περισσότερη προσοχή και να είναι πιο πολύ διαθέσιμοι, χωρίς εκνευρισμούς και χωρίς να τους μεταδίδουν απαισιοδοξία και απογοήτευση. Ας μάθουν και τα παιδιά ότι η ζωή δεν μπορεί να ναι πάντα ρόδινη. Έρχονται και οι δύσκολες ώρες. Το θέμα είναι πως εμείς τις αντιμετωπίζουμε και τις αξιοποιούμε. Ακόμη, να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχουν και καταστάσεις πιο δύσκολες από τις δικές τους και να μάθουν να συντρέχουν πρόθυμα, όπου μπορούν με μια ζεστή παρουσία αγάπης.
Πάνω απ’ όλα, όμως, ας προσπαθήσουμε να τονώσουμε την πίστη μας στον Θεό με την βεβαιότητα ότι, εφ’ όσον εμείς κάνουμε ό,τι μπορούμε και αναζητούμε με τίμια μέσα λύση στο πρόβλημά μας, κάποια στιγμή, ίσως από εκεί που δεν το περιμένουμε, θα έχουμε λύση. Και τότε, σίγουρα, μια πολύ θετική εμπειρία θα υπάρχει για την περαιτέρω πορεία της οικογένειας, όταν πια το πρόβλημα της ανεργίας θα έχει ξεπεραστεί.
Ήβη Σταυροπούλου
Από τον κύκλο μητέρων
