Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΔΕΣΣΑΣ

Ἡ ἀ­πε­λευ­θέ­ρω­ση τῆς Ἔ­δεσ­σας ὑ­πῆρ­ξε ἀ­πο­τέ­λε­σμα τῆς προ­έ­λα­σης τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ στρα­τοῦ κα­τά τή δι­άρ­κει­α τοῦ Α΄ Βαλ­κα­νι­κοῦ πο­λέ­μου καί ἔ­θε­σε τέρ­μα στή μα­κρό­χρο­νη ὑ­πο­δού­λω­σή της στήν Ὀ­θω­μα­νι­κή κυ­ρι­αρ­χί­α, ἡ ὁ­ποί­α κρά­τη­σε πά­νω ἀ­πό πεν­τα­κό­σι­α χρό­νι­α.. Ἡ ἐ­πι­βί­ω­ση τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ στοι­χεί­ου κα­τά τή δι­άρ­κει­α τῆς μα­κραί­ω­νης αὐ­τῆς δου­λεί­ας ἦ­ταν ἀ­ξι­ο­θαύ­μα­στη δε­δο­μέ­νου ὅ­τι οἱ χρι­στια­νοί Ἕλ­λη­νες ὄ­χι μό­νο δέν ἀ­φο­μοι­ώ­θη­καν, πα­ρό­λη τή μαύ­ρη σκλα­βιά καί τήν ἐγ­κα­τά­στα­ση πολ­λῶν μου­σουλ­μά­νων Τούρ­κων στήν πε­ρι­ο­χή, ἀλ­λά ἀ­να­πτύ­χθη­καν τό­σο πνευ­μα­τι­κά ὅ­σο καί οἰ­κο­νο­μι­κά.

Τε­λευ­ταῖ­ος κρί­κος στήν ἁ­λυ­σί­δα τῆς μα­κραί­ω­νης αὐ­τῆς ὑ­πο­δού­λω­σης ὑ­πῆρ­ξε ὁ Μα­κε­δο­νι­κός ἀ­γώ­νας, ἡ συμ­βο­λή τοῦ ὁ­ποί­ου ἦ­ταν ἰ­δι­αί­τε­ρα ση­μαν­τι­κή στή νι­κη­φό­ρα ἔκ­βα­ση τῶν βαλ­κα­νι­κῶν πο­λέ­μων. Οἱ Βούλ­γα­ροι κο­μι­τα­τζῆ­δες μέ σύν­θη­μά τους τήν αὐ­το­νό­μη­ση τῆς πε­ρι­ο­χῆς τῆς Μα­κε­δο­νί­ας πα­ρου­σι­ά­στη­καν ὡς αὐ­τό­κλη­τοι προ­στά­τες τῶν κα­τα­πι­ε­ζό­με­νων χρι­στια­νι­κῶν πλη­θυ­σμῶν.

Ὅ­ταν δι­α­πί­στω­σαν ὅ­τι δέν μπο­ροῦ­σαν νά ἀλ­λά­ξουν τό φρό­νη­μα τῶν Ἑλ­λή­νων κα­τοί­κων τῆς Μα­κε­δο­νί­ας μέ ἀ­ναί­μα­κτα προ­πα­γαν­δι­στι­κά μέ­σα, ἐ­ξα­πέ­λυ­σαν ἕ­να κύ­μα τρο­μο­κρα­τι­κῶν ἐ­πι­θέ­σε­ων ἐ­πι­δι­ώ­κον­τας τό βί­αι­ο προ­ση­λυ­τι­σμό τους. Ἀ­πώ­τε­ρος σκο­πός ἦ­ταν ἡ ἐ­θνο­λο­γι­κή ἀλ­λοί­ω­ση τῆς ἑλ­λη­νι­κό­τη­τας τῆς Μα­κε­δο­νί­ας καί ὁ ἀ­φα­νι­σμός τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ στοι­χεί­ου μέ τούς διω­γμούς, τίς δο­λο­φο­νί­ες, τίς σφα­γές.

Ἡ Ἔ­δεσ­σα ὑ­πῆρ­ξε ἀ­πό τίς πρῶ­τες πό­λεις ὅ­που συγ­κρο­τή­θη­κε Ἐ­πι­τρο­πή ἀ­μύ­νης κα­τά τῆς βουλ­γα­ρι­κῆς προ­πα­γάν­δας καί τῶν κο­μι­τα­τζή­δων  γιά νά ὑ­πο­στη­ρί­ζει καί νά συ­νερ­γά­ζε­ται στε­νά μέ τά ἑλ­λη­νι­κά ἀν­ταρ­τι­κά σώ­μα­τα. Πρό­ε­δρος ὁ για­τρός Δη­μή­τρι­ος Ρί­ζος καί μέ­λη ὁ Ἀ­θα­νά­σι­ος Φράγ­κος, ὁ Ἰ­ω­άν­νης Χα­τζη­νί­κος, ὁ Ἀρ­χι­ε­ρα­τι­κός ἐ­πί­τρο­πος Πα­πα­σι­βέ­νας Ἰ­ω­άν­νης. Στε­νοί συ­νερ­γά­τες ὑ­πῆρ­ξαν πολ­λοί ἄλ­λοι ἐ­πώ­νυ­μοι καί ἀ­νώ­νυ­μοι Ἐ­δεσ­σαῖ­οι, ἡ προ­σφο­ρά τῶν ὁ­ποί­ων ἦ­ταν ἀ­νε­κτί­μη­τη.

Ὁ ἀρ­χη­γός καί ἡ ψυ­χή τοῦ ἀ­γώ­να στήν Ἔ­δεσ­σα καί στήν εὐ­ρύ­τε­ρη πε­ρι­ο­χή της ἦ­ταν ὁ ὑ­πο­λο­χα­γός Κῶν/νος Μα­ζα­ρά­κης ἤ κα­πε­τάν Ἀ­κρί­τας.

Μέ τόν Μα­κε­δο­νι­κό ἀ­γώ­να οἱ ἑλ­λη­νό­φω­νοι καί σλα­βό­φω­νοι ἑλ­λη­νι­κοί πλη­θυ­σμοί τῆς Ἔ­δεσ­σας καί ὁ­λό­κλη­ρης τῆς Μα­κε­δο­νί­ας, κλη­ρι­κοί καί λα­ϊ­κοί, ἀ­να­κτοῦν τό θάρ­ρος τους καί τήν αὐ­το­πε­ποί­θη­σή τους, πού εἶ­χαν ἀ­πο­λέ­σει τά δύ­σκο­λα χρό­νι­α τῆς βουλ­γα­ρι­κῆς τρο­μο­κρα­τί­ας, καί προ­σφέ­ρουν τά μέ­γι­στα.

Ἡ Ἑλ­λά­δα μέ­σα ἀ­πό τό Μα­κε­δο­νι­κό ἀ­γώ­να βγαί­νει ἀ­να­νε­ω­μέ­νη καί γε­μά­τη αὐ­το­πε­ποί­θη­ση ἕ­τοι­μη νά κα­θο­ρί­σει στά πε­δί­α τῶν μα­χῶν τό μελ­λον­τι­κό κα­θε­στώς τῆς Μα­κε­δο­νί­ας. Ὁ ἀ­γώ­νας αὐ­τός εἶ­χε δώ­σει τό­τε στήν πα­τρί­δα μας τό δι­καί­ω­μα ὄ­χι μο­νά­χα νά ἐ­πι­κα­λεῖ­ται τήν ἑλ­λη­νι­κό­τη­τα τῆς Μα­κε­δο­νί­ας στά δι­ά­φο­ρα συ­νέ­δρι­α, ἀλ­λά καί νά πραγ­μα­το­ποι­ή­σει τό με­γά­λο ὄ­νει­ρο τῆς φυ­λῆς μέ τούς νι­κη­φό­ρους Βαλ­κα­νι­κούς Πο­λέ­μους τοῦ 1912-13.

Πι­ό συγ­κε­κρι­μέ­να στίς 5 Ὀ­κτω­βρί­ου 1912 ἡ Ἑλ­λά­δα κη­ρύτ­τει τόν πό­λε­μο κα­τά τῆς Τουρ­κί­ας. Ὁ Ἑλ­λη­νι­κός στρα­τός με­τά τή νί­κη του στή μά­χη τοῦ Σα­ραν­τα­πό­ρου στίς 9 καί 10 Ὀ­κτω­βρί­ου, προ­ε­λαύ­νει ὁρ­μη­τι­κά στήν πε­δι­ά­δα τῆς κεν­τρι­κῆς Μα­κε­δο­νί­ας καί ἀ­πε­λευ­θε­ρώ­νει δι­α­δο­χι­κά τή Βέ­ροι­α καί τή Νά­ου­σα. Κα­θώς τά νέ­α φτά­νουν στήν Ἔ­δεσ­σα, ἀ­νά­μει­κτα συ­ναι­σθή­μα­τα δη­μι­ουρ­γοῦν­ται στούς κα­τοί­κους τῆς πό­λης μας. Οἱ μέν Ἕλ­λη­νες πε­ρι­μέ­νουν μέ ἀ­νυ­πο­μο­νη­σί­α τόν Ἑλ­λη­νι­κό στρα­τό καί ἀν­ταλ­λάσ­σουν με­τα­ξύ τους τήν εὐ­χή «Χρι­στός Ἀ­νέ­στη», ἐ­νῷ οἱ Τοῦρ­κοι αἰ­σθά­νον­ται ἀ­γω­νί­α γιά τή ζω­ή καί τίς πε­ρι­ου­σί­ες τους, μιᾶς καί ὁ τουρ­κι­κός στρα­τός ἐγ­κα­τέ­λει­ψε τήν πό­λη καί κα­τευ­θύν­θη­κε πρός τήν πε­δι­ά­δα τῶν Γι­αν­νι­τσῶν, γιά νά δώ­σει τήν ἀ­πο­φα­σι­στι­κή μά­χη τοῦ πο­λέ­μου στίς 19-20 Ὀ­κτω­βρί­ου 1912.

Στήν Ἔ­δεσ­σα ἀ­πο­μέ­νουν μό­νο λί­γοι ἄν­δρες τῆς τουρ­κι­κῆς ἐ­θνο­φρου­ρᾶς, ὁ φρού­ραρ­χος τῆς πό­λης Ταγ­μα­τάρ­χης Ρα­σίτ μπέ­ης, ὁ κα­ϊ­μα­κά­μης Γκα­λίπ μπέ­ης καί δή­μαρ­χος τῆς πό­λης Ἀ­λῆ Ρι­ζά. Οἱ Τοῦρ­κοι ἀ­ξι­ω­μα­τοῦ­χοι λί­γες μέ­ρες πρίν τήν ἀ­πε­λευ­θέ­ρω­ση τῆς Ἔ­δεσ­σας ἐ­νερ­γών­τας προ­λη­πτι­κά, συ­νέ­λα­βαν ὡς ὁ­μή­ρους ἐ­πι­φα­νεῖς Ἐ­δεσ­σαί­ους πού εἶ­χαν ἀ­να­πτύ­ξει ἀ­ξι­ό­λο­γη δρά­ση στή δι­άρ­κει­α τοῦ Μα­κε­δο­νι­κοῦ Ἀ­γώ­να καί τούς με­τέ­φε­ραν στή Θεσ­σα­λο­νί­κη, στίς φυ­λα­κές Ἑ­πτα­πυρ­γί­ου μα­ζί μέ ὁ­μή­ρους ἀ­πό ἄλ­λες πε­ρι­ο­χές.

Ὅ­ταν πλέ­ον συ­νει­δη­το­ποι­οῦν ὅ­τι εἶ­ναι ἀ­να­πό­φευ­κτη σέ λί­γες μέ­ρες ἡ ἐ­πι­κρά­τη­ση τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ στρα­τοῦ στήν πε­ρι­ο­χή, συγ­κα­λοῦν σύ­σκε­ψη στό σπί­τι τοῦ φρού­ραρ­χου Ρα­σίτ μπέ­η γιά νά κα­θο­ρί­σουν τίς με­τέ­πει­τα ἐ­νέρ­γει­ές τους. Νά προ­βάλ­λουν δη­λα­δή ἀν­τί­στα­ση στόν ἑλ­λη­νι­κό στρα­τό ἤ νά πα­ρα­δώ­σουν τήν πό­λη ἀ­μα­χη­τί. Τε­λι­κά ὑ­πε­ρι­σχύ­ει ἡ δεύ­τε­ρη γνώ­μη καί ἀ­πο­φα­σί­ζε­ται νά με­τα­βεῖ στήν Ἱ­ε­ρά Μη­τρό­πο­λη Ἔ­δεσ­σας ὁ Τοῦρ­κος δι­ευ­θυν­τής τοῦ ἱ­ε­ρο­δι­δα­σκα­λεί­ου γιά νά προ­ε­τοι­μά­σει τή συ­νεν­νό­η­ση μέ τούς Ἕλ­λη­νες τῆς πό­λης.

Τήν ἑ­πό­με­νη μέ­ρα συγ­κεν­τρώ­νον­ται στήν Ἱ­ε­ρά Μη­τρό­πο­λη οἱ τουρ­κι­κές ἀρ­χές, ὁ Μη­τρο­πο­λί­της Κων­στάν­τι­ος καί οἱ Δη­μο­γέ­ρον­τες, ὅ­που οἱ Τοῦρ­κοι ζη­τοῦν τήν προ­στα­σί­α τους στήν πε­ρί­πτω­ση πού θά κα­τα­λη­φθεῖ ἡ πό­λη ἀ­πό τόν Ἑλ­λη­νι­κό στρα­τό.

Στίς 15 Ὀ­κτω­βρί­ου πα­ραι­τοῦν­ται οἱ Τουρ­κι­κές ἀρ­χές καί ἀ­να­λαμ­βά­νουν  τή φρού­ρη­ση τῆς Ἔ­δεσ­σας οἱ Ἕλ­λη­νες κά­τοι­κοί της. Στίς 16 Ὀ­κτω­βρί­ου ὁ δή­μαρ­χος Ἀ­λή Ρι­ζά πη­γαί­νει στίς φυ­λα­κές τῆς πό­λης, ἀ­πο­φυ­λα­κί­ζει τούς κρα­τού­με­νους καί ὁ Γκα­λίπ μπέ­ης ἐγ­κα­θί­στα­ται στό κτί­ρι­ο τῆς Μη­τρό­πο­λης ὄ­χι τό­σο γιά νά προ­στα­τευ­θεῖ ἀ­πό τούς χρι­στια­νούς, ἀλ­λά γιά νά ἀ­πο­φύ­γει τήν  ὀρ­γή ὅ­σων ἀ­πό τούς Τούρ­κους εἶ­χαν τήν ἀν­τί­θε­τη μέ αὐ­τόν γνώ­μη γιά τήν πα­ρά­δο­ση τῆς πό­λης.

Τό βρά­δυ τῆς 17ης Ὀ­κτω­βρί­ου ἡ ἕ­κτη ἠ­μι­λαρ­χί­α ὑ­πό τόν ἀν­θυ­πί­λαρ­χο Ἀρ­γύ­ρι­ο Σταυ­ρό­που­λο ἐ­ξορ­μᾶ ἀ­πό τή Βέ­ροι­α καί κα­τα­λαμ­βά­νει τό σι­δη­ρο­δρο­μι­κό σταθ­μό Σκύ­δρας.

Τήν ἑ­πό­με­νη μέ­ρα, Πέμ­πτη 18 Ὀ­κτω­βρί­ου 1912, γιο­ρτή τοῦ Ἁ­γί­ου Λου­κᾶ, πο­λι­ού­χου ἀ­πό τό­τε τῆς πό­λης μας, τρεῖς στρα­τι­ῶ­τες ὡς προ­με­τω­πί­δα τοῦ προ­ε­λαύ­νον­τος ἑλ­λη­νι­κοῦ στρα­τοῦ, ὁ Βρα­σί­δας Λα­γω­νί­κος, ὁ Νι­κό­λα­ος Ἀγ­γε­λής καί ὁ Νι­κό­λα­ος Λι­βα­νός κα­τα­λαμ­βά­νουν τό σι­δη­ρο­δρο­μι­κό σταθ­μό τῆς πό­λης μας, ἀ­φοῦ συ­νε­πλά­κη­σαν μέ τήν ἐ­κεῖ εὑ­ρι­σκό­με­νη τουρ­κι­κή φρου­ρά. Ἀ­πό τούς πυ­ρο­βο­λι­σμούς σκο­τώ­θη­καν ὁ ἱ­ε­ρέ­ας τοῦ χω­ριοῦ Σω­τῆ­ρα, ὁ δε­κα­πεν­τά­χρο­νος μα­θη­τής Ψυ­χο­γι­ός καί ἕ­νας μα­θη­τής τοῦ οἰ­κο­τρο­φεί­ου. Ἦ­ταν οἱ τε­λευ­ταῖ­οι νε­κροί πρίν τήν ἀ­πε­λευ­θέ­ρω­ση τῆς πό­λης.

Λί­γο ἀρ­γό­τε­ρα φτά­νει στόν σταθ­μό ἁ­μα­ξο­στοι­χί­α μέ ἕ­να λό­χο πε­ζι­κοῦ τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ στρα­τοῦ μέ ἐ­πι­κε­φα­λῆς τόν ἀ­ξι­ω­μα­τι­κό Βα­σί­λει­ο Γεν­νη­μα­τᾶ, ὁ ὁ­ποῖ­ος μπαί­νει θρι­αμ­βευ­τι­κά στήν Ἔ­δεσ­σα. Τήν ἴ­δια ὥ­ρα ἀ­πό τήν πό­λη ἔρ­χε­ται πρός τό σταθ­μό μί­α πομ­πή μέ ἐ­πι­κε­φα­λῆς τό Μη­τρο­πο­λί­τη καί τούς Τούρ­κους μου­φτή, ὑ­πο­δι­οι­κη­τή καί δή­μαρ­χο τῆς Ἔ­δεσ­σας, ὁ ὁ­ποῖ­ος κρα­τᾶ λευ­κή ση­μαί­α.

Στίς 11 τό πρω­ί τῆς 18ης Ὀ­κτω­βρί­ου 1912 γί­νε­ται ἡ ἐ­πί­ση­μη πα­ρά­δο­ση τῆς πό­λης ἀ­πό τόν Τοῦρ­κο δή­μαρ­χο Ἀ­λή Ρι­ζά, ὁ ὁ­ποῖ­ος σύμ­φω­να μέ τήν πα­ρά­δο­ση ἦ­ταν ἀ­πό­γο­νός του κέλ Πέ­τρου πού προ­δο­τι­κά εἶ­χε πα­ρα­δώ­σει τή βυ­ζαν­τι­νή Ἔ­δεσ­σα στούς Τούρ­κους πρίν 530 χρό­νι­α πε­ρί­που.

Κά­τω ἀ­πό αὐ­τές τίς συν­θῆ­κες ἀ­πε­λευ­θε­ρώ­θη­κε ἡ Ἔ­δεσ­σα. Οἱ ἀ­γῶ­νες καί ἡ αὐ­το­θυ­σί­α τῶν Ἐ­δεσ­σαί­ων καί τῶν κα­τοί­κων τῆς γύ­ρω πε­ρι­ο­χῆς στίς ἐ­πάλ­ξεις τοῦ Μα­κε­δο­νι­κοῦ ἀ­γώ­να καρ­πο­φό­ρη­σαν. Ἔ­γι­ναν γέ­φυ­ρα γιά νά πε­ρά­σει ὁ Ἑλ­λη­νι­κός στρα­τός τόν Ὀ­κτώ­βρι­ο τοῦ 1912 καί νά ἀ­πε­λευ­θε­ρώ­σει τή Μα­κε­δο­νί­α μας.

 

Θα χαρούμε να ακούσουμε τις σκέψεις σας

Αφήστε ένα σχόλιο

Το Ρωμαίικο
Logo

Ραδιόφωνο του Ρωμαίικου