Η ΕΚΔΗΜΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΣΟΛΑΚΗ / Του Ευάγγελου Γριβάκου, Αντιστράτηγου ε.α. -Νομικού
Η ΕΚΔΗΜΙΑ ΤΗΣ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΗΣ ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑΣ ΜΑΡΙΑΣ ΤΣΟΛΑΚΗ ΠΟΥ ΧΑΡΙΤΩΘΗΚΕ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΡΑΦΑΗΛ, ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ ΣΤΗΝ ΘΕΡΜΗ ΛΕΣΒΟΥ. / Του Ευάγγελου Γριβάκου, Αντιστρατήγου ε.α. -Νομικού
Στις 16 Ιουν. 2024, στην Μονή των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης του χωριού Γρίβα Γουμένισσας, έγινε η εκδημία της αοιδίμου γερόντισσας Μαρίας Τσολάκη, 98 ετών, από την Θερμή Λέσβου, η οποία ήταν ένα από τα πρόσωπα στα οποία έγινε η αποκάλυψη των ανωτέρω Αγίων επάνω στον λόφο «Καρυές», πλησίον της Θέρμης. Κατά την ομιλία του, ο Μητροπολίτης Γουμένισσας κ. Δημήτριος, τόνισε ότι η εκλιπούσα «ήταν μια αφανής και διδακτή δούλη του Θεού, με έκτυπη αγαθότητα και καθαρότητα βίου που τον χαρακτήριζαν ελεημοσύνες και θεόδεκτες προσευχές για αναρίθμητους ανθρώπους».
Μεστός ζήλου Χριστού και αυτοθυσίας υπήρξε ο βίος των Αγίων. Ο Άγ. Ραφαήλ (κατά κόσμο Γεώργιος Λάσκαρης ή Λασκαρίδης), γεννήθηκε το 1410 στους Μύλους Ιθάκης. Το 1427 πήγε στον Μυστρά όπου σπούδασε φιλοσοφία και ιατρική. Το 1431 κατετάγη στον βυζαντινό στρατό και ανήλθε στο αξίωμα του Χιλίαρχου. Το 1445, αφού υπέβαλε την παραίτησή του από το στράτευμα, εκάρη Μοναχός από τον Ηγούμενο της Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών Ιωάννη, έλαβε το όνομα «Ραφαήλ» και γρήγορα έγινε Αρχιμανδρίτης και Πρωτοσύγκελος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κων/πόλεως. Παράλληλα βελτίωνε και τις γνώσεις του στην ιατρική.
Το 1451, κατά τη διάρκεια θεολογικού συνεδρίου στο Μορλαί της Γαλλίας, γνωρίστηκε με ένα 27ετή φοιτητή της Νομικής, τον Νικόλαο Κωνσταντάκη (μετέπειτα Αγ. Νικόλαο), με καταγωγή από τους Ραγούς της Μηδίας που έζησε τα πρώτα του χρόνια στην Θεσ/νίκη. Ο Νικόλαος, επηρεασμένος από την υποδειγματική ζωή του Ραφαήλ, αποφάσισε να μείνει κοντά του, εκάρη και αυτός Μοναχός με το όνομα «Νικόλαος» και αργότερα χειροτονήθηκε Διάκονος από τον ίδιο τον Ραφαήλ. Τέλη Δεκ.1452, αμφότεροι απελάθηκαν από Κων/πολη ως ανθενωτικοί στην Αίνο της Θράκης και λόγω τουρκικών διώξεων έφυγαν από το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης για την ελεγχόμενη από τους Γενουάτες Λέσβο όπου έφθασαν στις 14 Μαρτ. 1454 και εγκαταστάθηκαν στο Μοναστήρι Γενεσίου της Θεοτόκου των Καρυών όπου ο Ραφαήλ έγινε Ηγούμενος με υποτακτικό του τον Νικόλαο και ανέπτυξε αξιολογότατο θεολογικό και φιλανθρωπικό έργο. Το φθινόπωρο 1462 οι Τούρκοι καταλαμβάνουν το νησί, οι Χριστιανοί της Λέσβου επαναστατούν και ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ στέλνει το ασκέρι του για να καταπνίξει την επανάσταση.
Στις 9 Απρ.1463, Μ. Παρασκευή, οι Τούρκοι, με την υποψία ότι η Μονή υποθάλπει επαναστάτες, εισβάλλουν στο Μοναστήρι. Ο Ραφαήλ προλαβαίνει να κρύψει σε μυστική κρύπτη τα ιερά κειμήλια και να διώξει στα βουνά όσους είχαν καταφύγει εκεί. Μαζί με τον Νικόλαο, εθελοντικά παραμένουν στην Μονή και ο Προεστός της Θέρμης Βασίλειος με την οικογένειά του ( την σύζυγό του Μαρία με το 11 μηνών βρέφος της ονόματι Ραφαήλ, την 12ετή κόρη τους Ειρήνη, την 16ετή ορφανή ανεψιά τους Ελένη) και ο Δάσκαλος Θεόδωρος. Οι Τούρκοι τους συνέλαβαν όλους αναζητώντας πληροφορίες για τους επαναστάτες, όμως κανένας από αυτούς δεν μίλησε, προτίμησαν τον θάνατο παρά την προδοσία και δια τούτο όλοι τους δοξάζονται και ως ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΕΣ. Και τότε άρχισαν τα φρικτά βασανιστήρια. Οι στυγνοί δολοφόνοι άρπαξαν το βρέφος Ραφαήλ από την αγκαλιά της μητέρας του και το ποδοπάτησαν μέχρι θανάτου. Μετά άρχισαν να βασανίζουν την Ρηνούλα μπροστά στους δύστυχους γονείς της. Την ακρωτηρίασαν κόβοντας το χέρι και το πόδι της, την έριξαν σε ένα μεγάλο πιθάρι και την έκαψαν ζωντανή. Η μητέρα της μη αντέχοντας τα βασανιστήρια έπαθε συγκοπή και πέθανε. Ο προεστός Βασίλειος άντεξε περισσότερο αλλά οι δολοφόνοι του έκοψαν την μύτη , τα αυτιά, και τα μάτια και τέλος τον αποκεφάλισαν. Η έφηβη Ελένη ξυλοκοπήθηκε, κακοποιήθηκε και πέθανε από τους φρικτούς πόνους και την αιμορραγία. Τον ίδιο σκληρό τρόπο βασάνων υπέστη και ο Δάσκαλος Θεόδωρος που και αυτόν τον αποκεφάλισαν. Τελευταίος μαρτύρησε ο Ηγούμενος Ραφαήλ διότι οι διώκτες του νόμισαν ότι θα λυγούσε από τα μαρτύρια των υπολοίπων, όμως εκείνος ύψωσε ένα Σταυρό και τους φώναξε : « Εμείς Αυτόν προσκυνούμε και ποτέ δεν θα Τον αρνηθούμε». Τότε αυτοί άρχισαν να τον κτυπούν αλύπητα, το έσερναν αιμόφυρτο πάνω στις πέτρες και επειδή άντεχε ακόμη τον κρέμασαν ανάποδα από μια καρυδιά και τον και τον αποκεφάλισαν, πριονίζοντας την κεφαλή του από το ύψος του στόματος με αποτέλεσμα να αποκοπεί η κάτω σιαγόνα. Ήταν τότε 53 ετών. Όμοια κακομεταχείριση υπέστη και ο Διάκονος Νικόλαος που τον κρέμασαν και αυτόν σε άλλη καρυδιά. Μετά από αυτά, οι μιαιοκτόνοι, αφού σύλησαν όσα τιμαλφή βρήκαν, έβαλαν φωτιά στην Μονή και την έκαψαν. Ήταν Λαμπροτρίτη, 13 Απρ. 1463. Την επόμενη νύκτα, ο Μοναχός Σταύρος και ο Ακίνδυνος βγήκαν από το κρησφύγετό τους και μαζί με τον τυφλό και υπέργηρο Ιερέα της Θέρμης π. Σάββα έφθασαν στην κατεστραμμένη Μόνη και έθαψαν τα ακρωτηριασμένα σώματα. Ο Ραφαήλ θάφτηκε εντός του Ναού της Μονής, ο Νικόλαος στο αριστερό προαύλιο και η Ειρήνη και οι λοιποί σε διάφορα σημεία πέριξ αυτού. Ο κύκλος αίματος έκλεισε με τη σύλληψη και εκτέλεση από τους Τούρκους του Μοναχού Σταύρου και του Ακίνδυνου που από Χριστιανούς ενταφιάσθηκαν στο κοιμητήρι της Μονής.
Μισή χιλιετία πέρασε από τότε και η γη των Καρυών έκρυβε σφαλιχτά τα ιερά μυστικά της, ώσπου η Θεία Πρόνοια μερίμνησε για την αποκάλυψή τους, με διαχρονικά αλλά πάντοτε αλληλοσυμπληρούμενα και επικαλυπτόμενα οράματα και ενύπνια σε απλούς αλλά θεοσεβείς ανθρώπους, κυρίως από την Θέρμη.
Στις Καρυές, λοιπόν, υπήρχε ένα κτήμα μέσα στο οποίο ήταν θαμμένα τα οστά των Αγίων, χωρίς κανένας να γνωρίζει τίποτε περί αυτού. Ιδιοκτήτες του κτήματος ήταν το ζεύγος Άγγελου και Βασιλικής Ράλλη με επιστάτη τον Δούκα Τσολάκη, σύζυγο της Μαρίας Τσολάκη, άπαντες κάτοικοι Θέρμης. Μέσα στο κτήμα υπήρχε ένα ερειπωμένο προσκύνημα της Παναγίας με σπασμένη την Αγία Τράπεζα.
Η Βασιλική Ράλλη, θέλοντας να εκπληρώσει τάμα της μητέρας της Αγγελικής Μαραγκού αποφάσισε να κτίσει μια νέα Εκκλησία στη θέση της παλαιάς. Το έργο ανέλαβε ο Δούκας Τσολάκης ο οποίος, στις 23 Ιουν. 1959, σκάβοντας τα θεμέλια αποκάλυψε σε βάθος ένα σκελετό με αποκομμένη την κεφαλή από την οποίαν έλειπε η κάτω σιαγόνα στη θέση της οποίας υπήρχε κεραμίδι με χαραγμένους 3 βυζαντινούς σταυρούς. Όπως απεδείχθη αργότερα από ενύπνιο της Βασιλικής Ράλλη , επρόκειτο για τα οστά και την κάρα του Αγ. Ραφαήλ, ενώ η σιαγόνα βρέθηκε αργότερα, τον Ιαν. 1960, παρασυρμένη από τα αίματα, στη ρίζα ενός βράχου.
Η πρώτη εμφάνιση του Αγ. Ραφαήλ έγινε στις 3 Ιουλ. 1959 στην Μαρία Τσολάκη που είδε οραματικά στις Καρυές έναν «παππά» και έντρομη παρατήρησε ότι δεν πατούσε στη γη και ήταν…ακέφαλος. Ακολούθησε μακρά σειρά εμφανίσεων. Οι εργασίες στο νέο Εκκλησάκι τελείωσαν και την 8ηΣεπτ.1959 έγινε η πρώτη Θ. Λειτουργία. Στις 3 Μαρτ.1960, ο Δούκας, καθ’ υπόδειξη της Θερμιώτισσας Βιργινίας Αδάμ, σκάβοντας βρήκε θαμμένα 3 πιθάρια. Στο μεγαλύτερο από αυτά υπήρχαν λίγα μισοκαμμένα παιδικά οστά, ένα χεράκι, ένα ποδαράκι, 2-3 δακτυλάκια, καρβουνιασμένα πλευρά και μια ωμοπλάτη. Ήταν μέρος των σκελετού της παρθενομάρτυρος Ειρήνης
Στις 13 Ιουν. 1960, δύο εργάτες, ο Ποδάρας και ο Τσολάκης, μετά από επιμονή της Μυρσίνης Δουργκούνα και της Βασιλικής Ράλλη που είχαν δει ενύπνια, άρχισαν να σκάβουν προς ανεύρεση του τάφου του Διακόνου Νικολάου, στον χώρο του προαυλίου της αρχαίας Μονής. Στην αρχή ανακάλυψαν ένα μικρό στρογγυλό μολύβδινο εικόνισμα (μολυβδόβουλο) με ανάγλυφη την εικόνα της Παναγίας από την μια πλευρά και του Ταξιάρχη Μιχαήλ από την άλλη (αποδεικτικό έγκρισης λειτουργίας της Μονής από το Πατριαρχείο) αλλά, σκάβοντας βαθύτερα, αποκάλυψαν τον τάφο-μνημείο με τον σκελετό του Νικολάου και δίπλα τον τάφο του Δάσκαλου Θεοδώρου. Στις 7 Μαΐου 1961 και κατόπιν επιμόνων οραματικών απαιτήσεων του Αγ. Ραφαήλ που είχε τους δικούς του λόγους, το ζεύγος Ράλλη γκρέμισεσ το Εκκλησάκι που είχε κτίσει στις Καρυές. Οι εργάτες που έσκαβαν κάτω από το Καθολικό της γκρεμισμένης Εκκλησίας, ανακάλυψαν ερείπια της αρχαίας Εκκλησίας και ένα τάφο που περιείχε τα υπολείμματα των λειψάνων της Παρθενομάρτυρος Ειρήνης και , πλησίον αυτού , τον τάφο των γονέων της, Βασιλείου και Μαρίας και το μικρό κρανίο του 11μηνου βρέφους τους, Ραφαήλ. Οι ανασκαφές συνεχίσθηκαν και στο αρχαίο κοιμητήριο βρέθηκε ο τάφος του Μοναχού Σταύρου. Εν τω μεταξύ, πολλοί Θερμιώτες οραματίζονταν ότι πίσω από το Ιερό της Εκκλησίας υπήρχε Αγίασμα της αρχαίας Μονής Καρυών. Στις 12 Ιουν. 1961, κατόπιν υποδείξεως της Μαρίας Μαλαμπάνη προς τον Άγγελο Τσολάκη για το ακριβές μέρος που έπρεπε να σκάψουν , οι εργάτες αποκάλυψαν σε βάθος 7 μέτρων καμάρα λαξευμένη σε βράχο αναβλύζουσα Αγίασμα, από το οποίο πολλοί γιατρεύτηκαν μετά την αποκάλυψή του. Τέλος στις 1 Αυγ. 1961, μετά από αποκάλυψη του Αγ. Ραφαήλ, ο Τσολάκης και οι εργάτες του, σκάβοντας μέρος του δαπέδου της αρχαίας Εκκλησίας, βρήκαν ένα ασημένιο Εγκόλπιο (στρογγυλό ανάγλυφο εικόνισμα) που απεικόνιζε τον Παντοκράτορα Χριστό να κρατά το Ευαγγέλιο στο χέρι Του. Επρόκειτο για εύρημα μεγάλης πνευματικής αξίας που το είχαν αποκρύψει οι καλόγεροι, κυνηγημένοι από τους Τούρκους. Τον Σεπτ. 1961, ο Φώτης Κόντογλου φιλοτέχνησε το Εγκόλπιο με ασημένιο πλαίσιο στο κάτω μέρος του οποίου αναγράφεται με βυζαντινή γραφή το ιστορικό της ανεύρεσής του.
Το 1970, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με την αριθ, πρωτ. 802/11-9-1970 Πράξη του, αναγνώρισε επίσημα όπως «ο Ραφαήλ Ηγούμενος, ο Νικόλαος Διάκονος και η Παρθενομάρτυς Ειρήνη συναριθμώνται τοις Οσιομάρτυσι και Αγίοις της Εκκλησίας, τιμώμενοι παρά των πιστών και ύμνοις εγκωμίων γεραιρόμενοι». Ελέω Θεού τα Θαύματα των Μαρτύρων του λόφου των Καρυών, συνεχίζονται και ευεργετούν μέχρι σήμερα, για να επαναλαμβάνουν εσαεί την Αλήθεια ότι «οι Άγιοι της Ορθοδοξίας δεν επινοούνται, αλλά, Θεία Χάριτι, μόνον αποκαλύπτονται». Η μνήμη τους εορτάζεται την Τρίτη της Διακαινησίμου (Λαμπροτρίτη) εκάστου έτους.
