Μύθοι που αναφέρονται στο αμπέλι και το κρασί, ταξιδεύουν από το μακρινό παρελθόν, από το 11000 π χ ,μέχρι σήμερα σε όλες τις Ιστορικές περιόδους(Ελληνικά κράτη-πόλεις, Βυζάντιο, Τουρκοκρατία κ.λ.π.) και στο διάβα τους πολλαπλασιάζονται με νέες ιστορίες και γεγονότα. Διάφορες πηγές μας οδηγούν στο συμπέρασμα, ότι τα παλαιότερα κουκούτσια άγριου αμπελιού βρέθηκαν στο σπήλαιο Φράγχθι Αργολίδος του 11000 π.χ. Η χρήση σταφυλιών στην Ελλάδα σαν τροφή άρχισε από το 4000 π.χ , όπως βεβαιώνεται από τα απανθρακωμένα κουκούτσια που βρέθηκαν στον Νεολιθικό οικισμό Τούμπας Φωτολίβους Δράμας. Ο προιστορικός οικισμός των Φιλίππων Καβάλας, θεωρείται η πρώτη αμπελουργική περιοχή της Ελλάδος (2800-2200 π.χ). Στην Μυκηνα’ι’κή εποχή (2600-1100.π χ) η αμπελουργία αποτελούσε ανθηρή οικονομική πηγή.
Συχνή αναφορά στο κρασί γίνεται από τον μεγαλύτερο Επικό ποιητή, τον Όμηρο. Κατά τον Όμηρο, ο Μάρων, ιερέας του θεού Απόλλωνα, προσέφερε στον Οδυσσέα δέκα αμφορείς Ισμαρικό κρασί ( κρασί από την περιοχή του Ισμάρου Θράκης). Το όνομα αυτού του ιερέα έλαβε η αρχαία πόλις της περιοχής Μαρώνεια. Ο Οδυσσέας ,με ένα ασκί γεμάτο από αυτό το κρασί ,μέθυσε τον Κύκλωπα. Ο Όμηρος στα ποιήματά του εξυμνεί το γλυκό μαύρο κρασί της προαναφερθείσας περιοχής. Επίσης ο ίδιος ποιητής δίνει την παλαιότερη περιγραφή τρύγου. «Οι νέοι μαζεύουν τον καρπό και τον βάζουν μέσα στα καλάθια. Ένα αγόρι παίζει κιθάρα και όλοι τραγουδούν το λίνο, το τραγούδι των αμπελουργών. Οι σταφυλαί ή βότρυες κόβονται με το δρεπάνι (μικρό κλαδευτήρι),τοποθετούνται σε καλάθια, που μεταφέρονται για πάτημα, στο ληνό. Το γλεύκος (μούστος) έρεε και κατέληγε σ’ένα ξύλινο δοχείο το υπολήνιο). Το γλεύκος μεταγγιζόταν σε μεγάλα πήλινα δοχεία (πίθοι), στα οποία γινόταν η ζύμωση. Οι πίθοι τοποθετούνταν όρθιοι μέσα στο έδαφος μέχρι το λαιμό. Μετά εξάμηνο ζύμωσης, οι πίθοι ανοίγονταν στην εαρινή γιορτή Πιθοίγια. Ο οίνος έπειτα μεταφερόταν σε ασκούς ή πήλινους αμφορείς».
Η χρήση ρητσινωμένου κρασιού βεβαιώνεται από τις παραστάσεις αγγείων στο Μύρτο Κρήτης (περίπου το 220π.χ). Η ρητίνη χρησιμοποιήθηκε σαν συντηρητικό, αποτρέποντας τις ανεπιθύμητες γεύσεις. Στις Αρχάνες Κρήτης ανακαλύφθηκε το αρχαιότερο πατητήρι στον κόσμο.
Χρήσιμα στοιχεία για την σπουδαιότητα του αμπελιού αναφέρονται και στο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης «Κριταί». Κατά τον Στράβωνα (65-21 Π.Χ) Η διάδοση του αμπελιού στην Ανατολή έγινε την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Τα πιο γνωστά είδη κρασιού στην Ελλάδα ήταν τέσσερα: το άσπρο(διουρητικό), το κιτρινωπό (ξινό) το μαύρο και το κόκκινο (γλυκά).Τα γλυκά κρασιά προερχόταν από σταφύλια που τα άπλωναν στον ήλιο.
Η αμπελουργία είναι μια ενδιαφέρουσα διαδικασία, που με τα προ’ι’όντα της, προσέλκυσε χιλιάδες καλλιεργητές.
Η άμπελος (το κλήμα), φυτό πολυετές και αναρριχητικό, ευδοκιμεί σε μεγάλη ποικιλία εδαφών και σε μεγάλο υψόμετρο(ως 1500 μέτρα).
Πριν από τη φύτευση των κλιμάτων απαιτούνται οι παρακάτω εργασίες:
Ισοπέδωση του εδάφους. Στις περιπτώσεις που το έδαφος είναι επικλινές (πλαγιά) ,μας διευκολύνει ,τόσο στις εργασίες κατά τη διάρκεια του έτους ,όσο και κατά τον τρύγο των σταφυλιών να το χωρίσουμε σε πεζούλες.. Τούτο είναι τελείως απαραίτητο εφ’ όσον δημιουργήσουμε Γραμμικό αμπελώνα. Όπως θα αναπτυχθεί πιο κάτω .
Προετοιμασία του εδάφους ,δηλαδή καθαρισμό του από τα ζιζάνια, όπως αγριάδα κύπερη κλπ.
Προετοιμασία των φυτών. Εάν τα φυτά τοποθετηθούν σε τρύπες από λοστό, οι ρίζες θα κοπούν στα 1-2 εκ. Εάν τα φυτά τοποθετηθούν σε λάκκους ,οι ρίζες πρέπει να κοπούν στα 8-10 εκ. Και στις δυο περιπτώσεις κλάδεμα στα δύο μάτια. Το προηγούμενο βράδυ τα τοποθετούμε σε νερό για να δημιουργήσουν τον απαραίτητο χυμό και να ριζοβολήσουν καλύτερα.
Σκέπασμα με ψιλό χώμα των μοσχευμάτων, κυρίως όταν το έδαφος είναι ξερικό.
Το πότισμα, είτε φυτέψουμε με λοστό, είτε με λάκκο, πρέπει να είναι αρκετό.
Εργασίες μετά την φύτευση και ανάπτυξη των φυτών.
Οι εργασίες του αμπελιού αρχίζουν την 1η Φεβρουαρίου, ημέρα του Αγίου Τρύφωνα, προστάτη των αμπελουργών. Οι αμπελουργοί τότε ξεκινούν με το κλάδεμα, το όργωμα και το τσάπισμα. Τον Μά’ι’ο αρχίζει το ξεβλαστάριασμα (αφαίρεση των παραπανίσιων και χωρίς καρπό βλαστών), το ξεφύλλισμα(αφαίρεση φύλλων με σκοπό τον καλύτερο αερισμό ή φωτισμό. Αφαιρούμε τα πατόφυλλα της βέργας γιατί δεν μεγαλώσουν κανονικά και επί πλέον εμποδίζουν τον αερισμό και το φωτισμό του φυτού). Η εργασία αυτή πρέπει να γίνει πριν από την άνθηση του αμπελιού .Το ράντισμα και το φρεζάρισμα. Τους καλοκαιρινούς μήνες γίνεται το κορφολόγημα (κόβουμε ένα μέρος της κορυφής της βέργας με μικρά φύλλα).
Κατά τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες, όταν το αμπέλι βρίσκεται σε βλάστηση, δεν κάνουμε όργωμα με άροτρο, αλλά με φρέζα και σε βάθος όχι περισσότερο από 5-10 εκ. και πάλι εφόσον υπάρχει χορτάρι.
Το Φθινόπωρο γίνεται η λίπανση με κοπριά, τσίπουρα και λίπασμα. Η όλη πορεία ολοκληρώνεται με τη γιορτή του τρύγου μέσα Σεπτεμβρίου-αρχές Οκτωβρίου. Οι μέρες του τρύγου είναι χαρούμενες. Από τις πρωινές ώρες αρχίζει το τρυγητό , το γέμισμα των κοφινιών και το φόρτωμα σε ζώα ή τρακτέρ. Ακολουθεί η μεταφορά στο πατητήρι για τη γλευκοποίηση, την διαδικασία δηλαδή κατά την οποία εξάγεται το γλεύκος (μούστος) από τα σταφύλια. Για την εργασία αυτή χρησιμοποιούνται διάφοροι μέθοδοι, συνηθέστερη και για μεγάλες ποσότητες είναι με την χρήση ειδικών μηχανημάτων που λειτουργούν συνθλίβοντας τα σταφύλια ανάμεσα σε περιστρεφόμενους κυλίνδρους. Κατά την γλευκοποίηση επιβάλλεται η αφαίρεση των κοτσανιών του σταφυλιού, γιατί είναι επιζήμια, τόσο για την γεύση του τελικού κρασιού, όσο και την υγεία του καταναλωτού.. Ο μούστος βράζει λίγες ημέρες και μετά καταλήγει στα βαρέλια που ήδη έχουν υποστεί την ανάλογη προεργασία. Τα βαρέλια κλείνονται και ανοίγουν σε 40 ημέρες. Για συντήρηση προσθέτουν στα βαρέλια ρητίνη.
Τα τσίπουρα(υπολείμματα στο πατητήρι μετά την αφαίρεση του μούστου) από τα πατητήρια μεταφέρονται και αποστάζονται σε ειδικά καζάνια για βράσιμο. Ο ατμός στη συνέχεια υγροποιείται και παράγεται το τσίπουρο. Κατά την απόσταξη προστίθενται κάποιες φορές, εκτός από τα τσίπουρα διάφορες αρωματικές ουσίες, όπως γλυκάνισος, μάραθος κλπ. Ο γλυκάνισος είναι η αιτία του ασπρίσματος του τσίπουρου ,όταν προστίθεται νερό ή παγάκια. Συχνά το τσίπουρο αποστάζεται και δεύτερη φορά, αφού έτσι βελτιώνεται η ποιότητά του.
Το ούζο παλιά γινόταν και αυτό από τα τσίπουρα, σήμερα παράγεται κυρίως βιομηχανικά. Το κλάδεμα απαιτεί εμπειρία. Κατά τον Ησίοδο (ποιητής, 8ος αιώνας π.χ), πρέπει να γίνει πριν την άνοιξη. Το κλάδεμα του νεαρού κλήματος πρέπει να γίνει το Φθινόπωρο. Εχθροί του αμπελιού, εκτός από τις καιρικές συνθήκες, είναι οι διάφορες ασθένειες.
ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΙΟΥ.
Το αμπέλι εκτός από τον γνωστό περονόσπορο, προσβάλλεται από αρκετές άλλες ασθένειες, που τις προκαλούν διάφορα αίτια:
Α. Ασθένειες που προέρχονται από την επίδραση του εδάφους.
Β. Ασθένειες που οφείλονται σε ιδιότητες που έχουν ορισμένες ποικιλίες σταφυλιών.
Γ. Ασθένειες που οφείλονται στην επίδραση του καιρού.
Δ. Ασθένειες που οφείλονται σε ιούς ,μικρόβια, μύκητες και έντομα.
Ε. Ασθένειες που προέρχονται από άγνωστα αίτια.
Η. καταπολέμησή τους , σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να γίνει ,με την βοήθεια του Γεωπόνου της περιοχής.
ΓΡΑΜΜΙΚΟΙ ΑΜΠΕΛΩΝΕΣ
Ο καλύτερος τύπος αμπελιού είναι το Γραμμικός. Οι κληματαριές στηρίζονται σε τρεις σειρές συρμάτων τα οποία είναι στερεωμένα σε πασσάλους(ξύλινους ή σιδερένιους ή τσιμεντένιους). Το ύψος από το έδαφος κάθε σειράς σύρματος θα πρέπει να είναι: Της κάτω 20-30 εκ. Της μεσαίας 40-60 εκ και της επάνω 70 εκ- 1 μέτρο. Οι σειρές των πασσάλων θα πρέπει να απέχουν μεταξύ τους 1,90 -2,50 μέτρα. Περιμετρικά του αμπελιού θα πρέπει να υπάρχει διάδρομος 2,50 μ, για την κίνηση των μέσων μεταφοράς των σταφυλιών.
Ο γραμμικός τύπος αμπελιού:
Α. Στηρίζει την βλάστηση και τους καρπούς του φυτού, ιδιαίτερα στις επιτραπέζιες ποικιλίες που έχουν βαριά σταφύλια.
Β. Διευκολύνει το κλάδεμα, το ξεβλαστάριασμα, το ξεφύλλισμα, το κορφολόγημα. Εξασφαλίζει φωτεινότερο και υγιεινότερο περιβάλλον, δίνει στο φυτό την δυνατότητα καλύτερης ανάπτυξης.
Γ. Διευκολύνει το σκάλισμα, σβάρνισμα και τις άλλες καλλιεργητικές εργασίες.
Δ. Επιτρέπει και αξιοποιεί καλύτερα την λίπανση.
