ΓΙΑΤΙ Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΔΕ ΔΕΧΕΤΑΙ ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ;
ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ & ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΕΩΣ
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓ. ΤΡΙΑΔΟΣ
Ν. ΕΥΚΑΡΠΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
2025
Οι Άγιοι Πατέρες εξαρχής διαφωνούσαν με το καρναβάλι. Πάντοτε το θεωρούσαν ασυμβίβαστο με τη χριστιανική ζωή! Γιατί όμως;
Είναι γνωστό ιστορικά ότι το καρναβάλι έχει τις ρίζες του σε αρχαίες ειδωλολατρικές τελετές. Δηλαδή είναι ένα ειδωλολατρικό έθιμο. Επομένως, η Εκκλησία δε θα ήταν καθόλου λογικό να δεχθεί κάτι, που συνδέει τον άνθρωπο με την πλάνη, με τα είδωλα.
Βέβαια, στα Βυζαντινά, στα νεότερα χρόνια και πολύ περισσότερο στην εποχή μας η ειδωλολατρία είχε και έχει υποχωρήσει οριστικά στον τόπο μας. Όσοι,-ες συμμετέχουν σε καρναβαλικές εκδηλώσεις, καθόλου δε σκέφτονται τα είδωλα. Απλά έχουν την αίσθηση ότι διασκεδάζουν, ότι περνούν ευχάριστα κάποιες ώρες, κάποιες ημέρες.
Όμως, λίγο προσεκτικός να είναι ένας άνθρωπος, διαπιστώνει τα εξής:
Στο καρναβάλι της υπαίθρου, των χωριών, έχουν διατηρηθεί αρκετά δεισιδαιμονικά στοιχεία, απομεινάρια ειδωλολατρικών δοξασιών. Συγκεκριμένα, όχι σπάνια, ακούγονται σε διάφορα χωριά της πατρίδας μας ότι “οργανώνουμε το καρναβάλι, για να πάει καλύτερα η υπόλοιπη χρονιά”, “για να ξεγελάσουμε τα πονηρά πνεύματα”, ακόμη και “για να έρθουν οι ψυχές των νεκρών στη γη” κ.ά. (βλ. Λαογραφία του Καρναβαλιού).
Μάλιστα, εντύπωση προκαλεί το ότι οι άνθρωποι ντύνονται ζώα (τράγοι κλπ.), φτιάχνουν και φορούν τερατόμορφες μάσκες και, όχι σπάνια, δαιμονικές προσωπίδες. Κι όλα αυτά γιατί;
Οι γεροντότεροι απαντούν, “για να πάει καλύτερα η παραγωγή” κ.ά. Οι νεότεροι απαντούν, “γιατί έτσι το βρήκαμε”, “γιατί έτσι διασκεδάζουμε”. Έτσι διαιωνίζουν δεισιδαιμονίες περασμένων αιώνων. Πώς μπορεί λογικά λοιπόν να συμφωνήσει η Εκκλησία;
Εξάλλου, στο καρναβάλι των πόλεων κυριαρχούν οι ακριβοπληρωμένες στολές (σπατάλη μιας ιδιόμορφης καταναλωτικής και εγωιστικής κοινωνίας)· μάσκες φρίκης, μίμησης ηρώων βίας, μαγείας, ηρωίδων ωραιοπαθών (βασίλισσες, πριγκίπισσες) καλλιεργώντας στις μικρότερες ηλικίες, κυρίως, στα παιδιά, αρρωστημένα πρότυπα· δεν είναι τόσο δύσκολο να καταλάβει κάποιος πως το παιδί ταυτίζεται μ’ αυτό που ντύνεται). Δεν είναι ασυνήθιστο πλέον τα τελευταία χρόνια να κυκλοφορούν “χαριτωμένα … διαβολάκια”, να διακωμωδούνται “ιερά και όσια” της ζωής μας κ.ά. σχετικά.
Αυτά όλα έναν καλοπροαίρετο άνθρωπο τον παραξενεύουν, τον προβληματίζουν, τον βοηθούν να καταλάβει τι κρύβεται πίσω από την “αθωότητα” του καρναβαλιού. Πώς είναι λογικό λοιπόν με όλα αυτά να συμφωνήσει η Εκκλησία;
Βέβαια, πολλοί, που συμμετέχουν στο καρναβάλι, δε σκέφτονται τίποτε από τα παραπάνω. Εκείνο που έχουν στον νου τους είναι ότι θα διασκεδάσουν, θα σατιρίσουν, θα χαρούν, θα ξεφαντώσουν, θα ξεχάσουν τα διάφορα (μικρά και μεγάλα) προβλήματά τους, θα ξεφύγουν από μια ζοφερή πραγματικότητα. Στην πράξη, θα κάνουν ό,τι τους αρέσει, ό,τι τους διασκεδάζει, ό,τι διαφημίζεται, θα ακολουθήσουν τις γενικές (ή και ειδικές) οδηγίες αυτών, που οργανώνουν τις καρναβαλικές εκδηλώσεις.
Η Εκκλησία δε διαφωνεί με τη χαρά. Το αντίθετο. Καλλιεργεί τη χαρά, που ξεκουράζει ψυχικά τον άνθρωπο.
Γι’ αυτό προτείνει:
Διασκεδάζουμε, σατιρίζουμε όλο τον χρόνο με πολλούς και διάφορους τρόπους. Τώρα, στο Τριώδιο, ας ασχοληθούμε και λίγο ειλικρινά με τον εαυτό μας. Για να τον γνωρίσουμε, να δούμε τα ελαττώματά μας, τις ιδιοτροπίες μας, τις αδυναμίες μας, τα πάθη μας. Να αγωνιστούμε να τα διορθώσουμε. Να αλλάξουμε προς το καλύτερο, να γίνει πιο ανθρώπινος ο κόσμος, να χαιρόμαστε.
Το καρναβάλι καλλιεργεί το αντίθετο πνεύμα αυτές τις μέρες.
Πώς είναι δυνατόν λοιπόν να δεχθεί η Εκκλησία το καρναβάλι, που οργανώνεται μέσα στο Τριώδιο, με (κρυφό) σκοπό να αποπροσανατολιστούν οι πιστοί; (Παλιότερα γινόταν πριν το Τριώδιο).
Να αποπροσανατολιστούν με την καλλιέργεια νοοτροπιών, όπως:
▸μη σκέπτεσαι πως υπάρχει κι άλλη ζωή, μη σκέπτεσαι πως ο τρόπος αυτής της γήινης ζωής σου θα καθορίσει και τον τρόπο της αιώνιας ζωής σου. (Την Κυριακή της Απόκρεω στην Εκκλησία θυμόμαστε τη Δευτέρα Παρουσία και τη Μέλλουσα Κρίση).
▸“φάε και πιες, ξέχασε το γιατί και πώς χάθηκε ο Παράδεισος”. (Την Κυριακή της Τυρινής, πριν την Καθαρά Δευτέρα, θυμόμαστε στην Εκκλησία την έξοδο του ανθρώπου από τον Παράδεισο).
Πώς λοιπόν οι πιστοί να προετοιμαστούν σωστά για τη Μεγ. Τεσσαρακοστή και το Άγιο Πάσχα, της κοινής χαράς και της Ανάστασης;
Όμως υπάρχει και κάτι άλλο, που προβληματίζει. Είναι τυχαίο ότι τα κράτη, που έχουν τεράστια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, οργανώνουν μεγάλες καρναβαλικές εκδηλώσεις (π.χ. Βραζιλία, Ιταλία, Ελλάδα κ.ά.); Μήπως εφαρμόζεται η παλιά ρωμαϊκή συνταγή: δωρεάν “άρτος και θεάματα”; Μήπως χρησιμοποιείται το Καρναβάλι, για να αποπροσανατολιστεί ο λαός, να μειωθούν οι κοινωνικές αντιστάσεις και αντιδράσεις;
Τέλος, είναι πλέον κοινή διαπίστωση ότι όλο και λιγότεροι “ντύνονται καρναβάλια” (σε σύγκριση με το παρελθόν). Οι λόγοι πολλοί και διάφοροι. Το καρναβάλι περιορίζεται όλο και περισσότερο σε μικρότερες ηλικίες. (Μέχρι τη δεκαετία του ‘60 συμμετείχαν όλες οι ηλικίες “μαζικά”). Αν δε σκορπούσαν το Κράτος – οι Δήμοι χιλιάδες ευρώ, για να οργανωθούν καρναβαλικές εκδηλώσεις και δεν τα πρόβαλαν τόσο τα ΜΜΕ, τα καρναβάλια θα ήταν στο περιθώριο..
