(Στη γειτονιά μας δεν υπάρχουν νοικοκυρές σε απόγνωση.)
Στη γειτονιά μας υπάρχει ένα μικρό μαγαζάκι που θυμίζει τον ρομαντικό στίχο «καμαρούλα μια σταλιά». Η ανάγκη και η εμπειρία οδήγησαν σ’ ένα σύστημα αξιοποίησης κάθε διαθέσιμου τετραγωνικού εκατοστού, ώστε να χωρούν τα πάντα, από απορρυπαντικά μέχρι καστανό ρύζι και μάλιστα σε καλές τιμές.
Το ωράριο λειτουργίας είναι απλώς ασυναγώνιστο. Από το ξημέρωμα ως τα βαθιά μεσάνυχτα. Η εξυπηρέτηση είναι προσωπική και βεβαίως με την άνεση που παρέχει η τρομερή δυνατότητα να πεις, όταν τα λεφτά δεν φτάνουν το μνημειώδες και εντελώς ασύλληπτο για τα απρόσωπα μεγαθήρια, «θα στα φέρω μετά». Δεν χρειάζεσαι πιστωτική κάρτα, γιατί έχεις «πρόσωπο», για να θυμηθούμε μία παλιά εμπορική φράση.
Το after sales service –ελληνιστί, η εξυπηρέτηση μετά την πώληση– είναι αξεπέραστο. Απλά επιστρέφεις το προϊόν και στο αλλάζει χωρίς γκρίνια ή περιττή αναμονή και προπάντων χωρίς να σε κοιτάζει σαν ύποπτο κάποιου τρομερού εγκλήματος εξαπάτησης. Δεν χρειάζεται να αποδείξεις τίποτα, φτάνει ότι το λες.
Το μεγαλύτερο όμως όπλο είναι ότι έχει δημιουργήσει μιαν αίσθηση ασφάλειας. Ξέρουν όλοι ότι, όταν τα super markets έχουν κλείσει, υπάρχει πάντα κάποιος στον οποίο θα βρουν αυτό που ψάχνουν χωρίς να τους «γδάρει». Έτσι η δικτατορία της λίστας (εκείνου του μικρού χαρτιού που κρατούν ευλαβικά απαξάπαντες στα super markets) καταρρέει, αφού στο μαγαζάκι και το προϊόν θα βρεις και θα εισπράξεις ένα ωραίο χαμόγελο και θα μάθεις τα νέα της γειτονιάς – γεγονός που έχει σημασία στην ελληνική κουλτούρα αγορών.
Στη γειτονιά μας δεν υπάρχουν νοικοκυρές σε απόγνωση, διότι ξαφνικά τελείωσε η ζάχαρη ή έμειναν από αλάτι.
Μία τελευταία, πλην όμως όχι ασήμαντη, πλευρά της επιχειρηματικής κουλτούρας του μικρού καταστήματος είναι η «διπλή επιλογή». Χαμογελαστός ο Αγαμέμνων (όχι Μένιος) σου προσφέρει σχεδόν για τα πάντα δυο επιλογές: το «ακριβό» και το «φτηνό». Και πάντα σε προτρέπει να πάρεις το «φτηνό», με το καταλυτικό επιχείρημα: «την ίδια δουλειά κάνουν, γιατί να δώσεις περισσότερα λεφτά;». Συνήθως για να αγοράσεις την ακριβότερη εκδοχή πρέπει να επιμείνεις σε σημείο που να αναρωτιέσαι μήπως ειδικεύεται στην αντίστροφη ψυχολογία.
Ο Έλλην μπακάλης μπορεί να ηττήθηκε από την επέλαση των super markets, αλλά δεν εξαφανίστηκε. Αντιμέτωπος με την παγκοσμιοποίηση και τις συνέπειές της, που στην περίπτωσή του σήμαινε εξόντωση, αναζήτησε νέες στρατηγικές προσέγγισης του καταναλωτή.
Άφησε τις γκρίνιες πίσω του, δεν αναζήτησε πολιτική προστασία, διότι ούτως η άλλως το κράτος ποτέ δεν υπήρξε φιλικό μαζί του και ενσάρκωσε το ιδεώδες του επιχειρηματία στην πιο άγρια εκδοχή της καπιταλιστικής ζούγκλας.
Αποδείχτηκε τελικά τόσο επιτυχημένη αυτή η επιχειρηματική στρατηγική, ώστε σήμερα τα απρόσωπα super markets στρέφονται στη δημιουργία καταστημάτων ακριβώς στα πρότυπα που εμπνεύστηκαν οι χιλιάδες δαιμόνιοι Αγαμέμνονες.
Οι Έλληνες μικρέμποροι αποτελούν επίσης το δίκτυο πώλησης για χιλιάδες μικρές βιοτεχνίες που παράγουν καλά προϊόντα σε καλές τιμές, αλλά βρίσκονται αποκλεισμένες από το εμπορικό δίκτυο των μεγαθηρίων.
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης ίσως να ισχύει περισσότερο από κάθε άλλη φορά ότι «το μικρό είναι όμορφο». Και είναι πολύ περισσότερο όμορφο και τελικά προς το συμφέρον της χώρας και της τσέπης μας οι δρόμοι κι οι γειτονιές της πόλης, όπου δεκάδες μαγαζιά ανεξάρτητων μικρών εμπόρων συνωστίζονται δημιουργώντας μίαν ανταγωνιστική αγορά παρά τα μεγαθήρια των εμπορικών κέντρων που υψώνονται σαν φρούρια εντός ή εκτός οικιστικού ιστού λειτουργώντας τελικά σαν πελώριες φυλακές καταναλωτών.
Ελεύθερος Τύπος, 2008.
