«Ανδρεία γυναίκα», είναι ο τίτλος ενός ποιήματος που τοποθετείται περίπου στα τέλη της α΄ χιλιετηρίδας π.Χ., δηλ. σε εποχή προχριστιανική, όταν η γυναίκα θεωρούνταν res. Ωστόσο, είναι παρμένο από το τελευταίο κεφάλαιο των Παροιμιών της Π.Δ. και αποτελεί το άριστο κάτοπτρο της υψηλής εκτίμησης που απολαμβάνει η γυναίκα στον αρχαίο εβραϊκό πολιτισμό. Εκεί φαίνεται η υπεροχή των Ισραηλιτισσών έναντι των συγχρόνων τους γυναικών άλλων πολιτισμών και εθνοτήτων. Ο λόγος; η μονοθεϊστική θρησκεία, η λατρεία του Γιαχβέ. Η Π.Δ. αν και δεν καταργεί την πολυγαμία, ωστόσο αναγνωρίζει ως ιδεώδη συζυγική σχέση τη μονογαμία. Η παγκόσμια βιβλιογραφία δεν έχει να επιδείξει ισάξιο κείμενο.
Ο Ισραηλίτης, χωρίς να είναι απαλλαγμένος από το κυριαρχικό φρόνημα, περιβάλλει τη σύζυγό του με εκτίμηση και αγάπη. Επιβεβαιώνουν οι γυναίκες των Πατριαρχών Σάρα, Ρεβέκκα, Ραχήλ. Επομένως, η πρώτη μαρτυρία για την αναγνώριση της γυναίκας προέρχεται από ένα βιβλικό κείμενο. Ανδρεία γυναίκα είναι η ενάρετη γυναίκα, η άρτια, που αναγνωρίζεται ως ολοκληρωμένος άνθρωπος και καταξιώνει τον προορισμό της. Πρέπει να τονιστεί ότι το ποίημα αναφέρεται σε γυναίκες όλων των τάξεων (τότε πόλεως και χωριού).
Επομένως φαίνεται καθαρά η διαχρονικότητα της Αγίας Γραφής ακόμη και σε θέματα καιρικού, τοπικού ή ταξικού χαρακτήρα. Στέλνει μηνύματα με κύρος καθολικό και αιώνια επικαιρότητα, αποτυπώνει αναλλοίωτες, αιώνιες αλήθειες, ακατάλυτες, άφθαρτες αξίες. Ό άνθρωπος που ξέρει να περπατάει στις σελίδες της Αγίας Γραφής δεν επηρεάζεται από τα πρόσκαιρα σχήματα.
Προχωρώντας στον χρόνο: Παρατηρούμε ότι στους Ανατολικούς πολιτισμούς (Κινεζικό, Ινδικό, Αιγυπτιακό, Αραβικό) οι γυναίκες ήταν δούλες, ιδιοκτησία του πατέρα ή του συζύγου. Εξευτελίζονταν στην πολυγαμία ή στο χαρέμι. Θάπτονταν μάλιστα ή καίγονταν ζωντανές μαζί με τους νεκρούς συζύγους τους.
Στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό:
Στον Όμηρο, κοινό πεπρωμένο των γυναικών στην ελληνική κοινωνία ήταν ο γάμος και η τεκνοποίηση. Ο έγγαμος άνδρας είχε μόνο μία σύζυγο, αλλά μπορούσε να μοιράζεται την κλίνη του και με άλλες γυναίκες.
Στον Πλάτωνα, στο 5ο βιβλίο της Πολιτείας του υποστηρίζει ότι οι φυσικές δυνάμεις και ικανότητες έχουν δοθεί εξίσου στα δύο φύλα, όπως η αγωγή και οι ευκαιρίες. Λέει χαρακτηριστικά: «μία πόλη που δεν χρησιμοποιεί τις γυναίκες εξίσου με τους άνδρες είναι μία πόλη μισή. Είναι όπως ένας άνθρωπος που δεν χρησιμοποιεί και τα δυο του χέρια». Όμως υπάρχει μεγάλη διαφωνία για το κατά πόσο ο Πλάτων υπήρξε φεμινιστής. Στην πραγματικότητα, αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να χρησιμοποιήσει τη γυναίκα και όχι να τη χειραφετήσει. Αλλού φαίνεται καθαρά στη σκέψη του Πλάτωνα ότι δεν μπορεί να δει στη γυναίκα τίποτε περισσότερο από ένα ζώο.
Στη Μήδεια του Ευριπίδη η γυναίκα παρουσιάζεται ως το πιο άθλιο από όλα τα έμψυχα και λογικά γεννήματα.
Ένας άγνωστος ρήτορας αναφέρει: «Τις εταίρες τις έχουμε για την σαρκική ηδονή, τις παλλακίδες για την καθημερινή περιποίηση του σώματος και τις συζύγους για να γεννούν γνήσια τέκνα».
Ο Αριστοτέλης, που θεωρείται ο τετράγωνος νους της αρχαιότητας, θεωρεί τη δούλη όμοια με τα κατοικίδια ζώα και αποφαίνεται ότι «το άρρεν είναι εκ φύσεως άρχον και δεσπόζον, το δε θήλυ είναι εκ φύσεως αρχόμενον και δούλον».
Όταν το προηγμένο ελληνικό πνεύμα έχει αυτή την αντίληψη για τη γυναίκα, πόσο μάλλον υποβιβάζεται η γυναίκα στους άλλους πολιτισμούς.
Στις άλλες θρησκείες οι απόψεις που κυριαρχούν δείχνουν περίτρανα την κατάπτωση της γυναίκας:
Ισλαμισμός: Το κοράνι επικροτεί όλα αυτά ή τουλάχιστον κάποια από αυτά που βλέπουμε να συμβαίνουν στις ισλαμικές χώρες. Το διαζύγιο αποτελεί αντρική υπόθεση, η καλύπτρα επιβάλλεται σε κάθε δημόσια εμφάνιση της γυναίκας, η πολυγαμία είναι νομικά εφικτή αλλά γνωρίζουμε ότι πολλές γυναίκες δολοφονούνται αν επιχειρήσουν δεύτερο γάμο.
Βουδισμός: Η γυναίκα πρέπει να υπομείνει όλες τις δοκιμασίες, προκειμένου στην επόμενη ζωή της να γεννηθεί άνδρας. Επιπλέον το γυναικείο σώμα θεωρείται ακάθαρτο.
Ινδουισμός: η γυναίκα είναι πλήρως εξαρτημένη από τον άνδρα, μικρά κορίτσια παντρεύονται μέχρι και τρεις φορές μεγαλύτερό τους άνδρα. Η χήρα δεν επιτρέπεται να ξαναπαντρευτεί και κυριαρχεί η άποψη ότι πρέπει να καίγεται μαζί με τον νεκρό σύζυγό της.
ΚΙ ΕΡΧΕΤΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΟΣ
Αρχικά, με τη θεία γέννησή Του από την παρθένο Μαρία από την οποία δανείστηκε την άχραντη σάρκα Του, τίμησε, δόξασε και αποκατέστησε πλήρως τη γυναίκα. Καμία άλλη θρησκεία δεν τοποθετεί τη γυναίκα τόσο ψηλά.
Ο ίδιος ο Χριστός δεχόταν να συνοδεύεται και να υπηρετείται όχι μόνο από τους δώσεκα μαθητές του αλλά και από γυναίκες μαθήτριες. Αυτές δε δείλιασαν τις τραγικές στιγμές του Γολγοθά και ήταν πρώτες οι Μυροφόρες που έσπευσαν στον τάφο να μυρώσουν το πανάγιο σώμα Του. Σε γυναίκες φανερώθηκε πρώτα, ευθύς μετά την Ανάστασή Του. Ακόμη δεχόταν να συνομιλεί, να διδάσκει αμαρτωλές γυναίκες και να τους προσφέρει με άπειρη φιλανθρωπία τη σωτηρία και τη λύτρωση.
Πράγματι, μόνο εν Ιησού Χριστώ καθιερώνεται η αξία της γυναίκας. Η θέση της γυναίκας στην Π.Δ. ήταν συγκριτικά ανώτερη, αλλά πρέπει να αναφέρουμε ότι ο Ιουδαίος στην προσευχή του προσευχόταν με τα εξής λόγια: «Ευλογημένος ο Θεός που δε με έπλασε ούτε ειδωλολάτρη, ούτε γυναίκα, ούτε αμαθή.. Ενώ η γυναίκα αρκείτο να πει: «Ευλογημένος ο Κύριος που με έπλασε κατά το θέλημά Του».
Γενικά η ζωή, η διδασκαλία και το θαυματουργικό έργο του Κυρίου και των αποστόλων δεν μπορεί να περιγραφεί χωρίς την παρουσία γυναικών και τον καθοριστικό τους ρόλο.
Η Εκκλησία και η Ορθοδοξία δεν κάνει καμία αξιολογική διάκριση ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα και καμία διάκριση ως προς την εν Χριστώ σωτηρία.
Απλά αναφέρουμε: Ο Μέγας Βασίλειος στην ομιλία του στη μάρτυρα Ιουλίτα τοποθετεί στο στόμα της Αγίας τα ακόλουθα λόγια: «Από το ίδιο υλικό με τους άνδρες είμαστε. Κατ’ εικόνα Θεού γίναμε κι εμείς όπως και αυτοί. Η γυναίκα έγινε από τον Κτίστη επιδεκτική αρετής όμοια με τον άνδρα. Μήπως δεν είμαστε συγγενείς με τους άνδρες ως προς όλα; Δεν πάρθηκε μόνο σάρκα για την κατασκευή της γυναίκας, αλλά και οστό από τα οστά. Ώστε η ευστάθεια και η δυναμικότητα και η υπομονή εξ’ ίσου με τους άνδρες και σε μας». Και αφού είπε αυτά οδηγήθηκε στην πυρά. Έχουμε λοιπόν μία έξοχη απεικόνιση της ανδρείας γυναίκας, η οποία στους αγώνες της πίστεως αναδεικνύεται ισάξια με τον άνδρα.
Εκπληκτική και αναπάντεχη είναι η σκέψη του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου για να αποδείξει την ισότητα των δύο φύλων στην ομιλία του για τη Γέννηση του Χριστού: «Επειδή, λοιπόν, το γυναικείο γένος είχε υποχρέωση προς την ανθρωπότητα, μια και ο Αδάμ παρήγαγε τη γυναίκα χωρίς τη συνδρομή γυναίκας, γι’ αυτό ακριβώς σαν σήμερα γέννησε η Παρθένος χωρίς τη συνδρομή άνδρα, για να ξοφληθεί το χρέος της Εύας στους άνδρες. Προκειμένου δηλαδή να μην το πάρει πάνω του ο Αδάμ, πως παρήγαγε γυναίκα μοναχός του, γι’ αυτό ακριβώς η Παρθένος γέννησε άνδρα ανύπανδρη, για να φανεί, με την αναλογία αυτή του θαύματος, η φυσική ισοτιμία των δύο φύλων».
Αξιοσημείωτη επίσης είναι και η Παύλεια ανθρωπολογία που βρίσκει την κορυφαία της έκφραση στο χωρίο: «ουκ ένι άρσεν και θήλυ, πάντες γαρ υμείς εις έστε εν Χριστώ Ιησού».
Στην Κ.Δ. από τη στιγμή που ο αρχάγγελλος Γαβριήλ χαιρετίζει την Παρθένο Μαρία δεν ευαγγελίζεται μόνο προς το ανθρώπινο γένος τη σωτηρία, αλλά και προς το γυναικείο φύλο την ευλογία δια της Θεοτόκου.
Ο Κύριος προς τις γυναίκες, οι μαρτυρίες του Ευαγγελίου.
Η αντιμετώπιση των γυναικών από τον Κύριο, εμφανίζεται ως πρόκληση για την εποχή. Παρόλο που δεν διδάσκει κάτι συγκεκριμένο για τη θέση της γυναίκας στην Ιουδαϊκή κοινωνία, ωστόσο η στάση του απέναντι στη γυναίκα συγκροτεί μία διδασκαλία ισότητας και ελευθερίας, αποκαλύπτοντας τις ιδιαίτερες αρετές της και γίνεται οδός σοφίας που θα την ακολουθήσουν οι Απόστολοι και θα την αναδείξει η Εκκλησία.
«Η κίνηση του Ιησού έχει ως κύρια χαρακτηριστικά της τη χαρά, την ισοτιμία, τα κοινά γεύματα αγάπης όπου γίνονται δεκτοί αμαρτωλοί και περιθωριακοί, καθώς και την κατάρριψη πολλών κοινωνικών ταμπού. Η πιο αυταπόδεικτη καινοτομία του αφορά στις γυναίκες. Η γυναίκα της εποχής του Ιησού ζει μέσα στην καταπίεση και τις προκαταλήψεις. Η στάση του Ιησού είναι τελείως διαφορετική. Παρόλο που δεν εκθέτει κάποια συγκεκριμένη διδασκαλία, εντούτοις είναι πάντα ανοιχτός, φιλεύσπλαχνος και θετικός. Ο Κύριος ονομάζει τη γυναίκα αδελφή και θυγατέρα, και το σπουδαιότερο: σε μια εποχή που η φιλοσοφία αναρωτιόταν για την ύπαρξη ψυχής στην γυναίκα, ο Χριστός την ονομάζει άνθρωπο και αποκαθιστά την αξιοπρέπειά της. Επιπλέον, οι γυναίκες αναδεικνύονται σε πρόσωπα προνομιούχα, αφού ευεργετούνται από τη στάση του. Για πρώτη φορά αποκαλύπτει τη μεσσιανική του ιδιότητα σε μία αιρετική αμαρτωλή, τη Σαμαρείτισσα και αναγγέλλει το κήρυγμα του Ευαγγελίου στους ειδωλολάτρες εξαιτίας μιας Χαναναίας, ή Συροφοίνισσας. Ενώ ταλανίζει τους Φαρισσαίους, επαινεί τη χήρα που προσφέρει το δίλεπτο. Απελευθερώνει από τον φόβο της ακαθαρσίας, όταν επιτρέπει να τον αγγίξει μια αιμορροούσα γυναίκα, η οποία βρίσκει σωματική και ψυχική καθαρότητα. Ανασταίνει την κόρη του Ιάειρου και αφήνει να τον χρίσει με μύρο η ανώνυμη γυναίκα, η οποία συγχωρείται «γιατί πολύ αγάπησε». (απόσπασμα από θεολογική διατριβή).
Η Χαναναία γίνεται το πρότυπο επιμονής για την υπέρβαση των φυλετικών διακρίσεων (και εθνική και γυναίκα). Κατάφερε να νικήσει τον Χριστό σε μία προσευχητική πάλη που την αξίωσε να ακούσει από τα χείλη του Κυρίου τον εκπληκτικό λόγο: « Ω γύναι , μεγάλη σου η πίστις, γεννηθήτω ως συ θέλεις».
Το Ευαγγέλιο λοιπόν όχι μόνο τιμά τη γυναίκα αλλά και την ολοκληρώνει ως άνθρωπο και ως σύζυγο.
Οι διακηρύξεις του Φεμινισμού
Μα θα αναρωτηθεί κάποιος: ο φεμινισμός δεν ανέδειξε τη γυναίκα, δεν αγωνίστηκε για τα δικαιώματά της; Αυτή την αναγνώριση επεδίωξε το φεμινιστικό κίνημα στο τέλος του 19ου αι. και στις αρχές του 20ου.
Το φεμινιστικό κίνημα από μία απλή οργάνωση αγώνα για την εξασφάλιση δικαιωμάτων εργασίας και για την πνευματική και κοινωνική ανάπτυξη της γυναίκας, έφτασε να μιλά για την εξίσωση των δύο φύλων στον κοινωνικό, πολιτικό και εργασιακό χώρο. Βεβαίως η πρόθεση του φεμινιστικού κινήματος και αξιέπαινη και αναγκαία ήταν σε μια εποχή που η ισότητα με τον άνδρα ήταν άκρως δελεαστική.
Δυστυχώς όμως αυτός ο φεμινισμός διαβρώθηκε από τις υλικές αξίες, αντί να απελευθερώσει τη γνήσια θηλυκότητα της γυναίκας και να αναδείξει τα μοναδικά ψυχικά της στοιχεία, επεδίωξε την ανδροποίησή της, οδήγησε την γυναίκα να απαρνηθεί την αληθινή της φύση. Την έκανε αγχώδη και ανήσυχη.
Ποια είναι η αιτία; Καλλιέργησε μία ανταγωνιστική σχέση ανάμεσα στα δύο φύλα, στηρίχτηκε μόνο στα βιολογικά στοιχεία και αγνόησε τις ψυχολογικές ιδιαιτερότητες των δύο φύλων οι οποίες έχουν αποδειχτεί και επιστημονικά. (Και κάπως έτσι φτάσαμε στον όρο ουδέτερο φύλο). Όλα αυτά στηρίζονται στην υλιστική θεώρηση των πραγμάτων και στον ορθολογισμό.
Αναπτύχθηκε λοιπόν ο φεμινισμός πάνω σε ένα διπλό λάθος: Από το ένα μέρος στη βιολογική εξίσωση που αποτελούσε την βάση της φιλοσοφικής του δόμησης και από την άλλη στην ψυχική εξαφάνιση της γυναικείας υπόστασης.
Επεδίωξε το «ίσοι και όμοιοι». Ίσοι ναι, όμοιοι όμως δεν μπορεί να γίνουν τα δύο φύλα.
ΕΞΙΣΩΣΗ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΕΞΥΨΩΣΗ
Το Ευαγγέλιο και η Ορθοδοξία δεν μιλά μόνο για εξίσωση αλλά και για εξύψωση της γυναίκας. Και αυτό δεν νοείται μόνο σε σχέση με τον άνδρα αλλά και σε σχέση με την ίδια τη γυναίκα. Δηλαδή, ποιο είναι το γνήσιο γυναικείο πρότυπο που εξυψώνει τη γυναίκα;
Δεν πρέπει να ξεχνούμε ποτέ το αιώνιο και ανυπέρβλητο γυναικείο πρότυπο, τη Θεοτόκο. Η Παναγία είναι και αυτή μία γυναίκα μεταξύ των γυναικών που κύησε, γέννησε, μεγάλωσε το παιδί της με όλη τη στοργή και την αγάπη, πόνεσε φριχτά μπροστά στον σταυρό του μαρτυρίου του παιδιού της. Είναι όμως ευλογημένη εν γυναιξί, είναι η νέα Εύα.
Η Παναγία δεν είναι μόνο η «νύμφη η ανύμφευτος» του Ακάθιστου Ύμνου αλλά και η μάνα που θρηνεί για τον θάνατο του μονάκριβου παιδιού της. Είναι η γυναίκα που προσεύχεται, που παρακαλά, που μεσιτεύει, που αγαπά, η οποία αναδείχθηκε «ουρανός και ναός της θεότητας».
Όταν ο Χριστός πάνω από τον σταυρό απευθύνθηκε στον Ιωάννη και του είπε: «Ιδού η μήτηρ σου», τότε, όχι μόνο ο Ιωάννης αλλά ολόκληρη η ανθρωπότητα ξαναβρήκε την μητέρα της. Η Παναγία είναι η μητέρα όλων.
*Φιλόλογος
