Σήμερα, αγαπητοί μου, είναι εορτή και πανήγυρις μεγάλη. Στην καρδιά του καλοκαιριού, έρχεται η εορτή της κοιμήσεως της υπεραγίας Θεοτόκου, που είναι σαν ένα μικρό Πάσχα, Πάσχα του θέρους. Κι όπως χαιρόμεθα διότι ανεστήθη ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, χαιρόμεθα σήμερα διότι και η κυρία Θεοτόκος μετέστη εκ των επιγείων στα επουράνια.
Εξαιρετική τιμή απονέμει η εκκλησία μας στην Θεοτόκο. Αυτό φαίνεται και από το ότι την ονομάζει Παναγία. Άγιος! Ο σκοπός της ζωής μας είναι να γίνουμε άγιοι. Τι θα πει άγιος; Καθαρός; Είναι σαν το χρυσάφι που δεν έχει μέσα άλλες κατώτερες ύλες, αλλά είναι άμικτο, αυτό οι χρυσοχόοι λένε ότι είναι «εικοσιτεσσέρων καρατίων», χρυσός πεντακάθαρος. Έτσι λοιπόν, και ο άγιος είναι καθαρός από αμαρτίες. – Μα, θα πείτε, η Γραφή λέει ότι, και μια μέρα ακόμη να ζήσει ο άνθρωπος πάνω στη γη, θα αμαρτήσει (βλ. Ιώβ 14,4-5). Πως λοιπόν λες, ότι ο άγιος έγινε καθαρός; Είναι δυνατόν να γίνεις άγιος; Πώς γίνεται κανείς Άγιος;
Πως γίνεται Άγιος; Δια της μετανοίας. Η μετάνοια είναι εκείνη που μας επαναφέρει στην προτέρα κατάσταση της αθωότητας. Όπως θέλουμε να είμεθα καθαροί σωματικώς και κάνουμε λουτρό, και το ρούχο μας άμα λερώσει το βάζουμε στο πλυντήριο και γίνεται καινούριο, έτσι και η ψυχή μας θέλει πλυντήριο. Και πλυντήριο που καθαρίζει τη ψυχή είναι η μετάνοια. «πλύνεις με», Κύριε, «και υπέρ χιόνα λευκανθήσομαι» (ψαλμ. 50,9), θα με πλύνεις και θα γίνω πιο λευκός και από το χιόνι. Τα δάκρυα λοιπόν της μετανοίας, η ιερά εξομολόγησις, είναι το πλυντήριο του Θεού. Αν έλειπε η μετάνοια, ο παράδεισος θα ήταν αδειανός. Οι άγιοι που εισήλθαν, εισήλθαν δια της μετανοίας.
Αλλά ενώ οι ήρωες της πίστεως έχουν την ονομασία άγιος (Άγιος Δημήτριος, Άγιος Νικόλαος…και οι γυναίκες αγία Βαρβάρα, αγία Αικατερίνη…), την κυρία Θεοτόκο τη λέμε Παν-αγία! Τους αιρετικούς, κάτι χιλιαστάς και προτεστάντες, αυτό τους σκανδαλίζει.
Μπα, εσείς οι ορθόδοξοι, μας λένε, τη μητέρα του Χριστού τη θεοποιήσατε. Όπως οι αρχαίοι είχαν κάνει γυναίκες θεές και τις λάτρευαν, έτσι και εσείς τη Μαρία την κάνατε θεά. Όχι. Όταν λέμε Παναγία, με τη λέξη αυτή δεν θεοποιούμε την υπεραγία Θεοτόκο. Διότι πανάγιος, Άγιος σε απόλυτο βαθμό, είναι μόνο ο Θεός, η αγία τριάς. Γι’ αυτό στην εκκλησία, σε κάθε λειτουργία, ψάλλουμε τον τρισάγιο ύμνο «Άγιος ο θεός, Άγιος ισχυρός, Άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς». Άγιος λοιπόν σε απόλυτη έννοια είναι ο Θεός. Την κυρία Θεοτόκο τη λέμε Παναγία σε σχετικό βαθμό. Ύστερα από το θεό, ύστερα από τον Κύριον ημών Ιησού Χριστόν, έρχεται η υπεραγία Θεοτόκος. Υψώθηκε σε τέτοιο σημείο αγιότητος που δεν υψώθηκε άλλος. Είναι παραπάνω από όλους τους αγίους παλαιάς και καινής διαθήκης, παραπάνω και από τους αγγέλους και αρχαγγέλους. Με ένα λόγο, η Παναγία μας είναι το κορυφαίο πρότυπο όλων των ανθρώπων, και των ανδρών ακόμη, αλλά κατεξοχήν είναι πρότυπο του γυναικείου φύλου.
Τι θα πει πρότυπο; Να μερικά παραδείγματα. Μια εικόνα που ζωγραφίζει ένας διάσημος ζωγράφος κα παρουσιάζει μια τελειότητα, λέμε ότι είναι πρότυπο, τη βάζουν μπροστά τους οι κατώτεροι ζωγράφοι και προσπαθούν να την αντιγράψουν. Πρότυπο επίσης είναι ένα άγαλμα που κατασκεύασε ένας μεγάλος γλύπτης της αρχαιότητος, όπως λόγου χάριν ο Φειδίας, και προσπαθούν οι άλλοι αγαλματοποιοί να αντιγράψουν. Πρότυπο είναι τα μοντέλα στα φιγουρίνια.
Πρότυπο αρετής, λοιπόν, είναι η υπεραγία Θεοτόκος. Περικλείει όλες τις αρετές.
- Πρώτα –πρώτα η παναγία μας είναι πρότυπο εργατικότητος. Δεν ήταν σαν μια μαλθακή κοπέλα των ημερών μας, που το πρωί κοιμάται, κι όταν ξυπνήσει δεν κάνει καμία δουλειά, αλλά βάφεται στον καθρέφτη και περιποιείται τον εαυτό της, για να βγει το βράδυ να επιδεικνύεται. Δεν ήταν άπραγο κορίτσι η Παναγία. Σηκωνόταν πρωί, πήγαινε στη βρύση, γέμιζε τη στάμνα νερό, γύριζε σπίτι, έπλενε, καθάριζε, μαγείρευε, τον υπόλοιπο καιρό δούλευε στον αργαλειό. Λένε, ότι τα ρούχα που φορούσε ο Χριστός τα ύφαναν τα χέρια της, και μάλιστα το χιτώνα που έβαλαν σε κλήρο οι στρατιώτες στη Σταύρωση.
- Ακόμη, η παναγία μας ήταν πρότυπο μελέτης της Αγίας Γραφής. Η παράδοσις λέει, ότι όταν ο αρχάγγελος της μετέδωσε το ουράνιο μήνυμα ότι θα γεννήσει το Σωτήρα του κόσμου, τη βρήκε να έχει μπροστά της ανοιγμένη τη Γραφή, έτσι την εικονίζουν οι αρχαίες εικόνες.
- Ήταν ακόμη πρότυπο προσευχής. Προσευχόταν η παναγία. Η προσευχή της ήταν άλλοτε δοξολογία του θεού για το άπειρο μεγαλείο του, άλλοτε ευχαριστία για τις μεγάλες ευεργεσίες του, και άλλοτε δέησις για τις ανάγκες του ανθρώπου και για το σκλαβωμένο στους Ρωμαίους έθνος της. Η προσευχή της ήταν πεζός αλλά και ποιητικός λόγος, τραγούδι. Καθώς εργαζόταν, έψαλλε. Όπως κάθε άνθρωπος που είναι ερωτευμένος, άντρας ή γυναίκα, ψάλλει την αγάπη του, έτσι εκείνη έψαλλε την αγάπη της προς το θεό. Που είναι το έξοχο αυτό τραγούδι της υπεραγίας Θεοτόκου; Η αρχή του είναι «μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον και ηγαλλίασε το πνεύμα μου επί τω θεώ τω σωτήρι μου…» και το αναφέρει ο ευαγγελιστής Λουκάς(Λουκ. 1,47), ονομάζεται ωδή της Θεοτόκου, θα έπρεπε να το ξέραμε όλο και να το λέμε.
- Επαναλαμβάνω, η υπεραγία Θεοτόκος είναι πρότυπο εργατικότητος, πρότυπο μελέτης των Γραφών, πρότυπο προσευχής. Είναι ακόμη πρότυπο υπομονής. Καμία γυναίκα δεν πόνεσε όσο εκείνη. Σαν μάνα που είδε τον υιό της να πάσχει πάνω στο σταυρό, ένιωσε τη θλίψη σαν δίκοπο μαχαίρι να της διαπερνά την καρδιά.
- Η παναγία μας είναι προπαντός πρότυπο παρθενίας. Γι΄ αυτό άνθρωποι και άγγελοι της ψάλλουν «Την ωραιότητα της παρθενίας σου και το υπέρλαμπρον το της αγνείας σου…».
- Τέλος είναι πρότυπο ταπεινώσεως. Παραπάνω από την εργατικότητα, τη μελέτη, την προσευχή, την υπομονή και την παρθενία, παραπάνω από κάθε άλλη αρετή της παναγίας, σαν άστρο και ήλιος φωτίζει η ταπείνωση της, μια αρετή που είναι η ρίζα κάθε άλλης αρετής. Ταπείνωση έδειξε όταν είπε «Ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτο μοι κατά το ρήμα σου» (Λουκ. 1,38). Δείξτε μου μια γυναίκα ταπεινή ή ένα κορίτσι ταπεινό σαν την υπεραγία Θεοτόκο, είναι σαν να βλέπεις άγγελο. Ενώ η υπερήφανη γυναίκα και το υπερήφανο κορίτσι, που καυχάται κ΄ επιδεικνύεται, δε μοιάζει στην Παναγία, δεν είναι Χριστιανή. Κατά περίεργο τρόπο οι γυναίκες υπερηφανεύονται περισσότερο από τους άντρες, το μικρόβιο της υπερηφάνειας υπάρχει συχνά στις καρδιές τους. Το θεραπευτικό φάρμακο της υπερηφανείας είναι η ταπείνωση που είχε η παναγίας μας.
Αυτή ήταν η Παναγία, το πρότυπο που αξίζει να μιμείται ο γυναικείος κόσμος. Κάθε γυναίκα να έχει ένα αντίγραφο της Παναγίας, μια μικρά Παναγία μέσα στον κόσμο αυτό της φθοράς, της ακολασίας και της απιστίας.
Τελειώνω με ένα ανέκδοτο. Η Θεοτόκος είχε μια εξαδέλφη, την Ελισάβετ, που έμενε σε μέρος ορεινό. Ύστερα λοιπόν από τον Ευαγγελισμό η Παναγία ξεκίνησε και πήγε στην απόμερη εκείνη τοποθεσία, για ησυχία και προσευχή. Το σπίτι της Ελισάβετ είχε ένα κήπο γεμάτο λουλούδια, κι εκεί κάθε μέρα η Θεοτόκος έκανε το περίπατο της. Μια μέρα παρατήρησε, ότι μερικά λουλούδια είχαν ωραίο χρώμα, αλλά δεν είχαν μυρωδιά. Τότε εκείνη τα άγγιξε με τα ευλογημένα δάκτυλα της, και τα λουλούδια πήραν μια ευωδία εξαιρετική, μύρισε όλος ο κήπος. Τι θέλω να πω με αυτό: ότι αγγίζει η Παναγία, αποκτά ευωδία.
Χριστιανές γυναίκες! Είστε λουλούδια με ωραία χρώματα. Έχετε τάλαντα, ικανότητες, προτερήματα φυσικά, διανοητικά και ψυχικά. Να σα πω όμως την πικρή αλήθεια; Είστε λουλούδια με χρώμα, αλλά χωρίς ευωδία. Δεν εννοώ ευωδία υλική, αλλά την πνευματική ευωδία, που είναι οι αρετές. Παρακαλέστε το θεό να σας αγγίξει η θεία χάρις, τα ευλογημένα δάκτυλα της υπεραγίας Θεοτόκου, και ν΄ αποκτήσετε κι εσείς άρωμα αρετής, να γίνεται «ευωδία Χριστού» (Β. κορ.2,15). Μη μείνετε λουλούδια με χρώμα μόνο, γίνετε λουλούδια ευώδη, που θα σκορπίσετε την ευωδία του κυρίου ημών Ιησού Χριστού δια πρεσβειών της κυρίας Θεοτόκου, αμήν.
₊Επίσκοπος Αυγουστίνος Καντιώτης